P3270044

Druk powieści w «Wędrowcu*, przerywany pod koniec 18fc’o i w pierwszych miesiącach 1886 roku, na pewno z powodu niemożności dostarczenia przez Prusa gotowych odcinków na czas, zakończony został 20 maja 1886 roku. -"Miejane publikacji-nie-jest, przypadkowe. W latach 1883—1887 «^Tpdnriyi«Y'- -»W -się najpoważniejszym pismem hterackim^jlUłPUjącym -zwolenników i propagatorów nowej wtwyki związanej z naturalizmem. Na jego łamach Antoni Sygietyński kontynuował działalność krytycznoliteracką zapoczątkowaną tak efektownie w 1881 roku studiami o najnowszej literaturze francuskiej, Stanisław Witkiewicz opublikował cykl głośnych, bulwersujących opinie publiczną artykułów Malarstwo i krytyka u nas, Adolf Dygasiński drukować zaczął nowele o tematyce chłopskiej pisane w stylu naturalistycznym.

Prus, odnowiwszy znajomości z Witkiewiczem i Dygasińskim, wszedł w bliższy kontakt z redakcją pisma. Na początku 1884 roku, a więc w czasie wstępnych prac nad Placówką, zainteresował się żywo nowelami Dygasińskiego, Jctpre miały wiele wspólnego z powstającą powieścią.

Istniał też związek między poglądami Prusa na sztukę ( i jego praktyką pisarską a założeniami estetycznymi «Wę-drowca» ^u. Dotyczą one relacji między literaturą a rzeczywistością, nobilitacji tematów z życia najuboższych warstw ! społecznych, realistycznej konstrukcji dzieła, w szczególności nowych form narracyjnych, kompozycji, budowy postaci, jakości estetycznych itd.

Topika wiejska w literaturze. Artystyczne i poznawcze wartości Placówki, jej oryginalność i nowatorstwo, naj-petnief zrozumiane zostały ptź/óf współczesnych Prusowi ¹

ludzi pióra, którzy również podejmowali, i to z dużym powodzeniem, tematykę wiejską.

Nie znam, powiem szczerze, książki, która by zupełniej i dokładniej wyczerpywała sferę uczuć, sferę pojęć, a nawet sferę języka polskiego chłopa — zwierzała się Konopnicka ^u.

Nie powinien pisać na tym tle nowel, kto nie zna chłopa jak Prus — twierdził Żeromski. — Na długo zamknął usta wszystkim Placówką i natchnij go, Boże, aby jeszcze o chłopach pisał*».

Jeśli nawet sądy te uznamy za zbyt egzaltowane, jeśli pamiętać będziemy o nie mniejszych sukcesach artystycznych Sienkiewicza jako autora Szkiców tcęglem, Janka Muzykanta, Jamioła, Za Chlebem i Bartka Zwycięzcy —-musimy sobie uświadomić, że zapr ezentowany w PfueUdiće Obraz wsi hył dla pokolenia Prusa czymś nowym, niezwykłym, różnym od wielowiekowych tradycji literackich, od dawnych stereotypowych ujęć tej problematyki, od charakterystycznej dla nich topiki, funkcjonującej od starożytności po wiek XIX.

Najobfitsze zawsze było piśmiennictwo {dydaktyczne i pąrenetyczne, J oferujące wzorce postępowania i model życia godziwego. W czasach feudalnych nawoływano ziemian do łagodnego obchodzenia się z chłopami, po uwłaszczeniu — regulowano w społeczności wiejskiej normy współżycia, zwalczano pijaństwo, złodziejstwo, rozboje i inne grzechy pospolite; zalecano korzystanie z autorytetu proboszcza i ojcowskiej opieki dziedzica.

Rozwinięto też poradnictwo w zakresie gospodarstwa wiejskiego, popularyzujące swoistą „kalendarzową'¹ wiedzę rolniczą na łamach czasopism, w traktatach i poematach,

** M. Konopnicka, Korespondencja, t. I, Wrocław 13*71, 8. 204 (list do J. Vrchiickiego z 18 X 1886 r.>.

^u S. Żeromski, Dzienniki, op. cit., t VI, i. 1T0 motatka ż 18 V1889 r.).

1

Bardzo wiek analogii wykazał J. Detko, Antoni Sypie B Estetyk i krytyk, Warszawa 1971, passim.