P4290136

historiografia

¹ ®    niepodległej

XIX wieku (1864 1914). Wprawdzie nic* uważam 1864 r. jłu ważną cezurę w odniesieniu do literatury polskiej (to lata 1870-1871 oddzielają postroinan tyxro od pozytywizmu), jednak sama idea swoistości i całości drugiej połowy XIX w. jest niewątpliwie bardzo interesująca i na ten wątek badań trzeba zwrócić uwagę. Książka Ewy Ihnarowie * może być cenna dla historyków spo tecznych ze względu na to, że jest przeglądem rozmaitych tendencji i kierun ków kulturalnych w drugiej połowie XIX w. Pokazuje* kluczowe odkrycie tej nowej syntezy historycznoliterackiej, o jakiej tu mówię, tzn. pluralizm zjawisk literackich, kulturalnych, umysłowych w polskim XIX w.

Chciałbym teraz przedstawić nowe ustalenia dotyczące polskiego romantyzmu.

Przede wszystkim zaproponowaliśmy nowe granice periodyzacyjne okresu romantycznego, tak aby odpowiadały standardom periodyzacji euro-pejskiej i były spójne koncepcyjnie. Jeśli za początek polskiego romantyzmu przyjmujemy wydarzenie literackie z 1822 r., Ballady i romanse, to nie możemy kolejnych cezur wyznaczać, kierując się historią polityczną, np. wskazywać 1831 r. jako kres wczesnego romantyzmu czy 1864 r. jako koniec epoki. Badając zagadnienia literackie i sytuując je w autonomicznym kontekście kultury, zwróciliśmy uwagę na to, że polski wczesny romantyzm (nie przyjęliśmy propozycji amerykańskiej, aby go nazywać negatywnym romantyzmem) lat 20. XIX w. kończy się w 1829 r. Cykl zdarzeń wczesnoromantycznych, związanych z ówczesnym dorobkiem Mickiewicza, Malczewskiego, Goszczyńskiego, Mochnackiego, zamyka się reedycją Konrada Wallenroda, Farysem, słynnym pamfletem Mickiewicza O krytykach i recenzentach warszawskich, rozprawa mi krytycznymi Mochnackiego i Michała Grabowskiego, prezentującymi i wybitną estetykę filozoficzną. W 1830 r. Mochnacki - postać, która wciąż cieszy się zasłużonym zainteresowaniem badawczym - tworzy nowy rozdział dziejów krytyki romantycznej książką O literaturze polskiej w wieku dziewiętna-\stynv, niewielki, ale znaczący wiersz Mickiewicza Do matki Polki wskazuje na zwrot romantyzmu ku aktualności politycznej. Został zweryfikowany stereo-[typ, według którego romantyzm to literatura narodowa od razu wchodząca w cykl zdarzeń politycznych. Romantyzm od początku tworzy program literatury narodowej, lecz koncepcje wczesnoromantyczne, przede wszystkim ludowość, są budowane na ideach kulturoznawczych, zresztą, w sensie genetycznym, oświeceniowych. Związek z insurekcją narodową kształtuje się dopiero pod koniec pierwszej fazy romantyzmu polskiego, i to trochę przypadkiem, ponieważ Konrad Wallenrod, ogłoszony w 1828 r., jest dość typową fantazją ofiamiczą romantycznej jednostki, nie ma w nim insurekcyjnego apelu, a tymczasem przez kształtującą się konspirację warszawską został Hjkzytany jako manifest powstańczy. Pierwsza faza romantyzmu kończy się

31