P5170108

lazła się Battersby, może ulec zmianie już w bliskiej p a to zwłaszcza po pojawieniu się odosobnionych w?^ei lecz publikowanych w cenionych akademickich pisma?^, zakresu feministycznej metafizyki. Mam na myśli Sali u*⁰* ger, Dianę T. Meyers i Louise M. Antony (sama Batte gradza się jednak od tych dwóch ostatnich). Wcześniejsi fizycznie zorientowane wypowiedzi także otoczyło mii ^Iłleta' jak to nastąpiło w przypadku Charlotte Witt i Moiry ęj '^e-albo - jak w przypadku Carol Gilligan w latach osiemd₂* . • tych - spotkały się z niezwykle ostrą krytyką¹.

Zaraz na wstępie Christine Battersby dobitnie określa stosunek do częstej wśród wielu feministek skłonności'!? poddawania krytyce całej dotychczasowej męskiej filozof⁰ Otóż jej zdaniem „męskość” koncepcji wcale nie przesąd¹' ojej braku użyteczności dla „żeńskich” filozofek. ProponouT ną przez siebie metafizykę określa mianem cielesnej, z w i kości [flashy], i sytuuje ją w postkantowskiej filozoficznej tradycji, a bardziej precyzyjnie - gdzieś między linią stanowisk skłonnych do rozpatrywania „rzeczywistego” świata ją^ „fenomenalnego”, a linią posługującą się językiem konkretno, ści i dostrzegającą potrzebę mówienia o „rzeczywistym” czy „fenomenalnym” ciele kobiet, ciele, które „wypadło” poza uniwersalia dominujących teorii filozoficznej tradycji². Sam termin „fenomenalny” autorka rozumie zarówno jako określa-jący coś wyjątkowego, nienaturalnego, monstrualnego, jaki-w nawiązaniu do filozoficznej tradycji - jako określający przedmiot doświadczenia zmysłowego w odróżnieniu do tego co ,realne”, czy „noumenalne”. Owa dwoistość znaczenia pełni istotną rolę w jej filozoficznym przedsięwzięciu.

Ustosunkowując się do tradycji arystotelesowskiej metafizyki substancji i esencji autorka zdecydowanie sprzeciwia się sytuowaniu kobiet w tych nieadekwatnych dla nich ramach (jak pamiętamy, według przyjętych u Arystotelesa założeń kobieta jest monstrualnym zjawiskiem wykraczającym poza „normalność” i „zupełność”). Za prekursorów swego metafizycznego podejścia Battersby uważa przede wszystkim S0rena Kierkegaarda, a poza tym także Henri Bergsona, Fryderyka Nietzschego, Theodora Adomo, Michaela Foucault i Gillesa Deleuze, a spośród fiiozofek głównie: Luce Ińgaray i Judith Butler. Za cel stawia sobie takie - odmienne od dotychczasowego - zdefiniowanie podmiotowości (i tożsamości), które w pełni objęłoby także kobiety. W związku z tym autorka stara się odpowiedzieć w toku swej pracy na pytanie, jakie byłyby konsekwencje natury metafizycznej, gdyby za model dla indywidualnej tożsamości przyjąć kobietę, a nie - jak to było dotąd - mężczyznę (zabieg zbliżony nieco do zastosowanej przez Grosz metody „inwersji”)³.

Autorka chce odejść od dotychczasowego traktowania kobiety jako fenomenu czy zjawiska, jako li tylko przejawu osoby ludzkiej, osoby „fenomenalnej” (kiedy „człowiek” w swej istocie definiowany jest w uproszczeniu jako mężczyzna), przyjmując możliwość „podwójności” w zaistnieniu pojedynczej osoby i czyniąc kobietę typowym przykładem podmiotowości. Autorka proponuje ontologię, w której „ja” i „inny”

1

W ostatnich kilku latach w wielu psychologicznych i filozoficznych publikacjach można zaobserwować częściową „rehabilitację” koncepcji Carol Gilligan.

2

C. Battersby, Phenomenal Woman. Feminist Metaphysics and the Pat-term ofldentity, New York 1998, s. 1-2.

3

Prócz polskich odpowiedników pojęć blisko związanych z pojęciem podmiotu, dla jak najdokładniejszego oddania zniuansowanych znaczeń będę w przypadku pojawienia się angielskiego terminu tłumaczonego jako y<z dodawała, tam, gdzie to istotne, w nawiasie kwadratowym ów termin oryginalny, jako bardziej „neutralny”, tzn. nie implikujący (potencjalnie choćby) żadnej specyficznej teorii, jak to mogłoby mieć miejsce w przypadku użycia takich terminów, jak ego (teoria psychoanalityczna), jażń-świadomość (idealistyczna metafizyka), osoba-persona (m.in. tomizm), ja (kartezjańska samo-oczywistość), czy podmiotowy sprawca (kantowska autonomia). Terminów tych używam także, ale tylko wówczas, kiedy posługuje się mmi sama autorka. Angielskie słowo sameness przekładam na ogół jako identyczność dla odróżnienia od tożsamości [identityj.