P5170145

148

towana (substancja) służy następnie jako substancja dla i formy”¹. Jako alternatywę wobec tego schematu autowy ponują bardziej plastyczne formy, a mianowicie molehŁ?* sposoby organizacji.

Proponują pojęcia „refren”, „kłącze”, „nomada”, _iłZespój„ a także stawanie-się-zwie rzędem”, „stawanie-się-kobietą”’ i „stawanie-się-molekularną” (poczynając od ,jtawania-się i dziewczyną”). Jednak kobiety nie są ,Jcobietą'\ młode kobiety nie są ,^dziewczynami”, a , jtawanie-się-dziewczyną” jest tylko stanem przejściowym, który molowe tożsamości muszą prze. być, aby oderwać się od sposobu bycia, w jakim wszystkie różnice „zdarzają się” i gdzie wszystkie atrybuty „należą” d₀ substancji. Z uwagi na to, że ja konceptualizowane w terminach zunifikowanego ja charakteryzuje metafizykę substancji, „człowiek” (mężczyzna) jest taką molową tożsamością Załamanie się owej koncepcji ja jest określane jako załamanie się męskiej tożsamości, a „stawanie-się-kobietą” przedstawiane jest jako „pierwszy maleńki krok” w kierunku „stawania-się- ; niepostrzegalnym” [becoming-imperceptiblel. Także i kobiety muszą „stać-się-kobietą”, a uzyskują to przez „stawanie-się-dziewczynami”. To „stawanie-się-kobietą” kobiet nie jest czymś, czego dokonują same kobiety, może ono wynikać natomiast ze zmian w organizacji męskich struktur społecznych, | wywoływanych przez przemiany społeczne kapitalizmu. Bat-tersby podkreśla, że Deleuze i Guattari wyrażają sympatię dla j ruchu kobiet, ale w ograniczonym zakresie. Polityka tożsamo- I ści ma być tylko fazą na drodze do bardziej rewolucyjnej for- I my „stawania się”, do wykroczenia poza różnicę płciową

„Dziewczyny” czy „kobiety” nie są samodzielnymi pod- I młotowymi pozycjami, zajmują kłopotliwą pozycję pomiędzy I molową tożsamością a przechodnim stanem stawania-się-mo- I lekulamą By „stać-się-kobietą”, kobiety muszą stać się mę- I skie, to jednak jest już chociażby dlatego kontrowersyjne, że 1 „męskie” reprezentuje molowy byt, a nie molekularne „stawa- 1

nie się". Zdaniem Battersby, raz jeszcze kobiety „z krwi i kości" pozostają martwym polem także i °w tych filozoficznych konfiguracjach.

Pomimo tych poważnych zastrzeżeń koncepcje Deleuze'a i Guattariego mogą okazać się jakoś użyteczne dla feministycznej teorii, ważna jest bowiem ich krytyka pojęcia martwej .jnaterii” kształtowanej w substancje przez aktywną formę. Gdybyż tylko można je było wysupłać z retoryki ,£tawania-się-kobietą"! Ważne, że Deleuze nie odrzuca filozoficznej przeszłości, ale rewiduje ją po to, by zaproponować równoległe możliwości teoretyczne. (Autorka zdecydowanie nie zgadza się z zaprezentowanym przez Rosi Braidotti w Nomadycz-nych podmiotach z 1994 roku dekonstruktywistycznym i anty-ontologicznym odczytaniem Deleuze'a.)

Pojęcie „kłącza", wykorzystywane przez Grosz, budzi również liczne zastrzeżenia Battersby. Zalety tej metafory, dostrzegane przez Grosz, to łączenie różnych, niekoniecznie należących do siebie fragmentów, nieredukowalność do jedności ani do wielości, skomponowanie nie z jednostek, ale z kierunków energii, tzw. linii lotu, utrzymywanie swej struktury pomimo załamań i nieciągłości. Zatem, jeśli ,Jcobieta” miałaby być przedstawiana jako kłączowy związek, metafora ta sugeruje łączenie razem jednostek nie posiadających tej samej fcomy czy esencji, ale jako luźny ,^zespół”. Mogłoby to zastąpić wprawdzie heglowską metaforę tożsamości (rośnięcie i pączkowanie liści na drzewie)², jednakże Battersby dostrzega problemy związane i z tą nową metaforą. Autorka zauważa, że struktura kłącza utrzymywana jest przez genetyczną kontynuację, a to przywraca na powrót pojęcie zjednoczonej tożsamości i źródeł (oryginalnych rodziców). Deleuze stosuje jeszcze inne metafory, np. „przynależenia", mające zastąpić kantowsJde substancje, czy platońskie i arystotelesowskie formy. Pojawia się „stado wilków" i ,grupa nomadów", ale i one, zdaniem Battersby, niewolne są od kłopotów, co ogranicza ich przydatność.

1

G. Deleuze, F. Guattari, A Thousand Plateaus, op. cit., s. 335.

2

C.W.F. Hegel, Fenomenologia ducha, przeł. A. Lmdmsa, Warszawa 1963, § 2.