7349812419

408 ARTYKUŁY

czące. Tutaj badacz służy badanym jako środek do rozwiązania problemów, poprzez przekazanie im prowadzenia projektu empirycznego mogącego zrealizować postawione przez nich cele (zob. szerzej Babbie, 2007, s. 316-325). Wreszcie idea studium przypadku, a szczególnie metoda rozszerzonych przypadków pozwalają badaczowi na udoskonalanie teorii znanych mu przed programem, ponieważ obserwując, szuka w nich sprzeczności. Nie jest on teraz dyletantem (jak w innych paradygmatach), ale specjalistą eksplorowanego w terenie problemu (Babbie, 2007, s. 320-322; Burawoy, ed., 1991, s. 9-10).

ETNOGRAFIA NA TLE INNYCH METOD

Projektując strukturę badań, jeśli mają być prowadzone w obszarach społecznych, badacz dysponuje wachlarzem różnorodnych technik obserwacyjnych, homogenicznych i kombinowanych. Między badaniami niereaktywny-mi najmniej ingerującymi w postrzegane środowisko, poprzez badania sondażowe, eksperymentalne, a skończywszy na ewaluacyjnych, znajdują się, stanowiące przedmiot rozważań, jakościowe badania terenowe. Jak już nadmieniano, polegają one na doświadczaniu badanego zjawiska lub relacji panujących w ich naturalnym środowisku. To obserwowanie badacza „w terenie” ma przynieść mu informacje, których nie można zwykle sprowadzić do danych ilościowych, a co za tym idzie, analiz na poziomie prostych wyliczeń.

0    ile, za pomocą metod ilościowych będziemy mogli stwierdzić natężenie czytelnictwa w określonej bibliotece, o tyle stosunku czytelników do książki, jako wytworu kultury już nie.

Z drugiej strony, wpada zgodzić się z Thomasem D. Cookiem i Charlesem S. Reichardtem, że określenie sposobu pracy badacza zależy od jego doświadczenia. W związku z tym, wydaje się sztuczne rozróżnianie obranej metody jedynie ze względu na jej dominujący charakter ilościowy bądź jakościowy (Preissle i LeCompte, 1984, s. 6). Na dobrą sprawę, jedynie studium przypadku jest czystą postacią badań jakościowych (zob. Hammersley, 1990a, s. 113). W takiej sytuacji trudno jest jednoznacznie określić naturę badań.

1    chyba nie jest to potrzebne.

Badanie etnograficzne jest budowaniem pełnego zrozumienia grupy z perspektywy jej członków (Ary i in., 1996, s. 488). W tej prawidłowości tkwi zasadnicze rozróżnienie interesujących nas badań od wszelkich metod, w których stosuje się podejście pozytywistyczne. W etnografii teza budowana jest stopniowo wraz z przyrostem gromadzonych danych, zaś pozytywiści istniejącą teorię jedynie testują i modyfikują w drodze empirii.

Etnografia, jakkolwiek bardzo popularna w antropologii i socjologii, w innych dyscyplinach torowała sobie drogę powoli. Przykładowo, w pedagogice zagościła dopiero pod koniec lat sześćdziesiątych XX w. (Taft, 1988, s. 60). Wydaje się, że tam, gdzie tradycyjne metody mają liczne grono zwolenników i gdzie wciąż potrafią dawać przynajmniej częściowo weryfikowalne dane, jakościowe badania terenowe przed długi czas będą pełniły funkcje uzupełniające w stosunku do metodologii dominujących (np. będą użytkowane do opisania jakiegoś wyrywkowego zachowania czy stanu). Nieco inaczej sprawa przedstawia się jednak w przypadku bibliologii.

Wspomnieć tu jeszcze należy o bardzo świeżej, wyrastającej z etnografii metodzie, którą warto zaproponować praktykom różnych profesji. Jest nią