P6068808

większych, od XIV w. przekształciły się jy rodzaj zgeomefryzowanego alfabetu, zbliżonego do pisma gotyckiego; w czasach nowożytnych były jeszcze bardziej skomplikowane; g. pojawiały się na ogół na gładkich powierzchniach kamienia, także na profilowanych częściach arcłt, rzadziej na dekoracji rzeźbiarskiej (także snycerskiej), ornamentalnej czy figuralnej.

gołąb w ornamentyce, motyw dekoracyjny związany zazwyczaj z określonym znaczeniem symbolicznym, min. czystości, duszy. ofiaiy, miłości, pokoju. W starożytności występował jako anybut bogiń miłości i płodności a także jako symbol duszy w sztuce se pulkralnej. W sztuce chrześcijańskiej kojarzony z wiecznością, nieśmiertelnością, miłością, pokojem; używany był przede wszystkim jako symbol i atrybut Ducha Św., np. w scenach Zwiastowania i Chrztu Chrystusa.

granatu owoc motyw dekoracyjny szczególnie charakterystyczny dla tkanin (zwłaszcza włoskich w XVI i XVII w.), występował również w innych gałęziach sztuki Znany już od starożytności, przede wszystkim w sztuce sepulkralnej; w sztuce chrześcijańskiej związany z symboliką maryjną; jako forma ornamentalna stosowany głównie w okresie średniowiecza.

groteska (/wiciowy ornament roślinny połączony z naturalistycznymi i fantastycznymi motywami figuralnymi, zwierzęcymi i przedmiotowymi (np. panoplia, fragmenty architektury, detal architektoniczny, przedmioty użytkowe: wazy, kandelabry, narzędzia itp.) G. powstała w sztuce rzymskiej I w. n:$,, szczególnie charakterystyczna dla malarstwa Ul i IV stylu pompejańs-kiego. Dzięki odkryciu w Rzymie Złotego Domu Nerona w 1493 r. stała się jednym z najbardziej popularnych motywów dekoracyjnych malarskich i rzeźbiarskich sztuki nowożytnej i klasycystycznej. Rozpropagowana we Włoszech min. przez Pinturiochia (dekoracje apartamentów Borgiów 1492-96 i Libreria Piccobmini 1502-07), Rafaela i jego uczniów (dekoracje Loggi Watykańskich 1509-24 i Vdla Famcsina 1511-17), g- szybko stała się znana poza Alpami: we Francji (dekoracja

<70^0 dziobiący winne grona, Ok. 1240

Fontainebleau w latach 30. XVI w.), w Niderlandach (wzorniki CFlorisa, C.Bosa i H.Vrcdemana de Vries z lat 50.-60. XVI w.), w Niemczech (projekty Dtirera z 1515 r.) i w Polsce (dekoracja kaplicy Zygmun-towsldej w latach 20.-30. XVI w. i dzieła twórców o północnoeuropejskiej proweniencji artystycznej, w latach 50.-60. XVI w.). W okresie renesansu g. występowała często w układach kandelabrowych w połączeniu z -»arabeską czy — roli werkiem, w XVII w. popularyzowana min. przez KJamnitzera, J.H.Kellera, CBera i na i braci Lemouine; w XVIII w, motywy g. łączone były z ornamentem rokokowym, w sztuce klasycys tycznej występowały przede wszystkim w dekoracjach typu pompęjańskiego.

gryf mityczny stwór z głową orła i tułowiem Iwa. Motyw wywodzący się z Bliskiego Wschodu występujący pojedyńczo lub w antytetycznym układzie zamkniętym najczęściej przy drzewie życia lub źródle.

W Grecji i Rzymie wyobrażany jako strażnik skarbu Apollina lub pucharu Dionizosa. Jeden z istotniejszych motywów w iluminatorstwie przcdromańskim i romańskim,- pojawia się w bestiariuszach. w sztuce średniowiecznej wykorzystywany zazwyczaj w bliskowschodnim układzie dwóch gryfów strzegących drzewa żyda lub naczynia (zdroju); popularny w sztuce renesansu i klasycyzmu. Ze względu na swą symbolikę często używany w heraldyce. Symbolika apotropaiczna, strażnik skarbów i świętych symboli, może też oznaczać dzielność rycerską lub, w ikonografii chrześ-djańskiej, podwójną naturę Chrystusa.

obok — gryfy w układach anlytetycznych. płytka kościana z Byblos, XIII w. p.rta.

groteska:

P, Flótner, 1533

grzebień zob. — attyka, -* koguci grzebień.

Quzy

grzebieniowy ornament. geometryczny Ornament w formie jedno lub dwustronnego grzebienia, (zob. U. & 20) guz "motyw ornamentalny w kształde wystającej gałki, często zdobionej i profilowanej, występujący w dekoracji rzeź-