PICT0069 (7)

Prasa w pozytywizmie

Druga połowa XIX w. to czas prasy. Rozwój prasy, któremu sprzyjał postęp techniczny, nastąpił błyskawicznie i spełnił ogromną rolę w popularyzowaniu programu pozytywistów, a nawet jeśli wziąć pod uwagę drukowane w odcinkach powieści - w poczytności literatury. Jak to wyglądało w poszczególnych zaborach?

Zabór rosyjski

Mimo ścisłej cenzury prasa rozwijała się dynamicznie. Modne stały się tzw. kurierki:

•    Kurier Warszawski,

•    Kurier Codzienny,

•    Kurier Poranny.

Kurierki, obok Gazety Warszawskiej i Gazety Polskiej, należały do prasy codziennej. To właśnie w Kurierze Warszawskim Prus zamieszczał słynne Kroniki...

Czasopisma młodych:

•    Przegląd Tygodniowy (Aleksan

der Świętochowski),

•    Niwa (Piotr Chmielowski) od roku 1872,

•    Ateneum (Piotr Chmielowski) od roku 1876.

To były główne trybuny programu pozytywistycznego.

Tu „ostrzyli” pióra:

-    Świętochowski,

-    Chmielowski,

-    Ochorowicz,

-    Orzeszkowa,

-    Prus i Sienkiewicz.

Pisma konserwatywne:

•    Biblioteka Warszawska,

•    Tygodnik Ilustrowany.

Istniał wówczas także „dziadek” dzisiejszych pism kobiecych w typie Kobiety i życia, Pani, Urody

-    mianowicie Bluszcz.

Uwaga - kariera gatunku.

Robi ją w tych czasach - felieton. Felietony - nazywane wówczas często kronikami - ukazywały się na ogół co tydzień, w stałej rubryce, której panem stawał się autor. Musiały jakoś dotykać spraw bieżących. „być na czasie'*, ale można w nich było pisać o wszystkim, byle tylko jak najciekawiej i jak najdowcipniej. Wydawcy starali się ściągnąć do swych gazet najpopularniejsze nazwiska - Prusa. Sienkiewicza. by wzmóc poczytność swoich tytułów.

e

Zabór austriacki (Lwów, Kraków)

Lwów: urzędowa Gazeta Lwowska, prawicowy, konserwatywny, klerykalny - Przegląd Lwowski. Kraków: Czas - gazeta konserwatywna, Przegląd Polski - liberalne czasopismo młodych. Kraj - pismo propagujące poglądy pozytywistów.

Zabór pruski

Przy Bismarkowskiej kultur-kampf (antypolskiej, wynaradawiającej polityce) nie istniał prawie spór ideowy między stronami prasowymi. Słabą trybuną pozytywistycznego światopoglądu był tu Tygodnik Wielkopolski.

Co pisano?

W prasie pojawiało się wszystko - powieści w odcinkach, artykuły społeczno-polityczne, artykuły programowe. Powieść w odcinkach była stałym elementem każdego pisma i sposobem na przyciągnięcie prenumeratorów. Poza tym wszyscy znani pisarze byli też publicystami. Prus, Sienkiewicz (pod pseudonimem Litwos), Orzeszkowa i Konopnicka bardzo często na łamach prasy zabierali głos w sprawach zupełnie nieartystycznych.

Program pozytywizmu

Trzy podstawowe hasła

* praca * ziemia * oświata

Praca organiczna, praca u podstaw

Praca organiczna - Herbert Spencer, modny socjolog, porównał życie społeczeństwa do egzystencji organizmu biologicznego. Organizm jest zdrowy, gdy wszystkie jego części właściwie funkcjonują. Podobnie jest ze społeczeństwem: aby mogło się rozwijać, konieczna jest współpraca wszystkich warstw. Każda grupa społeczna - część organizmu - nta do odegrania ważną rolę, powinna funkcjonować jak najlepiej. Dlatego praca organiczna - to praca nad każdą warstwą społeczną w imię dobra całego organizmu.

Praca u podstaw - czyli nad warstwą najuboższą. W skład społeczeństwa - organizmu - wchodzą też warstwy najmniej wykształcone, najbiedniejsze. Aby mogło być zrealizowane hasło pracy organicznej, również te warstwy społeczne po-