PICT0096 (8)

przez cały czas trwania procesu, a obszar uplastyczniony dochodzi do krawędzi kołnierza. Przebieg siły przetłaczania zależy od togo, czy po operacji wytłaczania zastosowano wytarzanie rekrystalizującc, -czy też przetłaczaniu poddaje się wytłoczkę w stanie umocnionym. Dla pierwszego przypadł™ przebieg siły przedstawiono na rys. I.50A linią przerywaną. Na początku procesu występuje szybki wzrost siły. Po ustaleniu się warunków geometrycznych wartość siły przetłaczania powinna być stała. W rzeczywistości występuje jednak pewien jej wzrost, który jest spowodowany niejednakową grubością ścianki wy-tłoc2ki. Grubość ta jest najmniejsza w pobliżu dna, a największa na obrzeżu.

Bys. 4.50. Przetłaczanie swobodne: aj początek procesu, b) kształt wytloczki podczas przetłaczania, c) zakończenie procesu, d) zależność między silą przetłaczania a drogą stempla

dl

nacisk stempla P

Przebieg siły przetłaczania wytloczki niewyparzonej pokazano na rys. 4.50O linią ciągłą. W tym przypadku w poszczególnych fazach procesu siła ma znacznie większe wartości, przy czym wzrost jej podczas zmiany średnicy ścianki "bocznej jest szybszy niż dla wytloczki wyżarzonej. Jest to spowodowane niejednakowym umocnieniem materiału wzdłuż ścianki, które wystąpiło podczas wytłaczania. Najmniejsze umocnienie występuje przy dnie, największe zaś na obrzeżu.

Siła przetłaczania osiąga największą wartość pod koniec procesu. Po osiągnięciu maksimum siła szybko spada do wartości Pt (rys. 4.50d),, potrzebnej do pokonania oporów tarcia obrzeża wytloczki o cylindryczną ściankę otworu matrycy.

Zjawiska ograniczające. Prawidłowy przebieg procesu przetłaczania mogą zakłócić trzy zjawiska:

—    obwodowe rozdzielenie wytloczki w pobliżu dna (rys. 4.51a), spowodowane przekroczeniem wytrzymałości bocznej ścianki;

—    fałdowanie ścianki wytloczki (rys. 4.51b), wywołane obwodowymi na- j prężeniami ściskającymi;

—    wzdłużne pęknięcie ścianki przy obrzeżu wytloczki, będące wynikiem I

nadmiernego umocnienia materiału i niekorzystnego działania naprężeń własnych (rys. 4.51c).

Wymienione zjawiska ograniczają zakres stosowania operacji przetłaczania.

Ze względu na możliwość występowania obwodowego pęknięcia ścianki wytloczki, maksymalna siła przetłaczania musi być mniejsza od siły zrywającej:

Po>« < Ptr .    (4.28)

Warunek ten jest spełniony wówczas, gdy stosunek średnic zwany inaczej współczynnikiem przetłaczania m„ jest większy od pewnej wartości granicznej tego stosunku (da/d,)_gr.

Rys. 4.61. Skutki występowania zjawisk zakłócających przetłaczanie: a) obwodowe rozdzielenie ścianki, b) fałdowanie ścianki, c) wzdłużne pęknięcia ścianki

Najmniejsze dopuszczalne wartości współczynnika tf»j w zależności od stosunku gJD podano w t abl. 4.9. Wartości to można stosować dla typowych materiałów używanych w (łocznietwic.

Tablica 4.9. Najmniejsze dopuszczalne wartości współczynników przetłaczania ula kolejnych operacji w zależności od względnej grubości krążka

Oznaezonio współczynników przetłaczania	Względna grubość krążka (y/D) • 100
	2.0	1,6	1.0	0,0	0.2	0,00
	0,70	0,72	0,74	0,70	0,78	0,80
d, w, - -d.	0,72	0,74	0,70	0,78	0,80	0,82
dł "**“d.	0,74	0,70	0,78	0,80	0,82	0,84
« i * d,	0,70	0,78	0,80	0,82	0,84	0,80

Przez wielokrotne powtarzanie operacji przetłaczania można uzyskać stopniowo zmniejszające się średnico wytloczki d,,    d„_„ d_n. W każdej z tych

kolejnych operacji musi być spełniony warunek:

(4.29)

193

^d- -JM

11 — Obróbki plastyczna