PICT5915

Warunki skuteczności metody socjonictryeznej

Metoda socjomctryc/na umożliwia spełnienie powyższych celów badawczych pod warunkiem poprawnego metodologicznie jej zastosowania (por. J. Brzeziński. 1978, s. 287; A Góralski. 1994. s. 55 i n.) Na ogół stosuje się ją przede wszystkim w odniesieniu do grupy zamkniętej, a więc wyłącznic do stałych jej członków, czyli związanych z ich formalną do niej przynależnością. W badaniach pedagogicznych taką grupą jest często klasa szkolna, grupa wychowawcza domu dziecka lub drużyna harcerska. W każdym razie musi być ona jasno zdefituowana. Ale me oznacza to. że zawsze trzeba ograniczać się w dokonywaniu wyborów jedynie do członków badanej grupy. Niekiedy można także prosić o wybory członków z innych wspólnot dziecięcych czy młodzieżowych, z którymi osoby badane pozostają w bardziej lub mniej stałych kontaktach (por. J. Brzeziński. 1978, s. 288).

Innym warunkiem poprawnie przeprowadzonych badań socjomctrycznych jest względnie dobra wzajemna znajomość członków danej grupy i pozostawanie przez nich w bliskich kontaktach interpersonalnych. Ważna jest też liczebność grupy obejmująca nic więcej niż kilkadziesiąt osób. Im mniejsza jest liczebnie grupa, tym bardziej wiarygodne są badania socjomctrycznc.

Badania socjomctrycznc bez względu na rodzaj zastosowanej techniki najlepiej przeprowadzić przy stuprocentowej obecności członków grupy. Jeśli natomiast zdarza się. że niektóre osoby są nieobecne podczas badań, warto przeprowadzić je z nimi oddzielnie, lecz w zasadzie nic później, niż w ciągu tygodnia od momentu przeprowadzenia zasadniczych badań. W przeciwnym razie lepiej całkowicie zrezygnować z odpowiedzi tych osób. a więc nic uwzględniać ich w analizie materiału badań. Możliwe jest to jednak w przypadku badań grupowych tylko wtedy, gdy absencja nic przekracza 10% osób wchodzących w skład badanej grupy.

Istotnym warunkiem poprawności badań socjomctrycznych jest dokładne określenie kryteriów, według których osoby badane dokonują wyboru lub oceny członków danej grupy. Postuluje się, aby były to kryteria jednakowo rozumiane przez wszystkie osoby objęte badaniami socjonictrycznymi. Ważne jest też, by pozyskać ich zaufanie. W tym celu powiadamia się osoby badane o ewentualnym wykorzystaniu wyników badań dla przeprowadzania zmian w grupie, np. / zamiarem usprawnienia zespołów uczniowskich albo zapewnia się ich o niewprowa* dzaniu żadnych zmian w wyniku badań socjomctrycznych.

Ponadto gwarantuje się badanym dyskrecję icli wypowiedzi i raczej nie ogranicza się liczby dokonywanych przez nich wyborów, w tym zwłaszcza wyborów negatywnych (odrzuceń).

Zalety metody socjonu*tryc/nej

Ogółem metoda socjometryczna może mieć szerokie zastosowanie w badaniach pedagogicznych, poczynając od dzieci w wieku przedszkolnym. Niewątpliwą zaletą tej metody jest prostota każdej z objętych nią technik socjometrycz-nych. Przygotowanie każdej z nich nie trwa długo i nie nastręcza większych trudności. Odpowiedzi na pytania socjomctrycznc, zadawane osobom badanym, zajmuje na ogół nie więcej niż 15 minut. Godne podkreślenia jest równic/ to, że trudno byłoby znaleźć inna. metodę poza metodą szacowania za pomocą której można by zgromadzić w tak krótkim czasie ze wszech miar różny i bogaty materiał dotyczący badanej grupy.

Zastosowanie metody socjomctryczncj wymaga również minimum wyposażenia materiałowego Wystarcza w zupełności kartka zeszytu i długopis czy ołówek.. LatWC w zasadzie jest też porządkowanie t interpretacja dany cli socjomctrycznych.

Przeto metodę socjometryezną stosować mogą także nauczyciele i wychowawcy, ale z reguły odpowiednio do tego przygotowani. Na pewno niemałą usługę może oddać ona w badaniach stricte naukowych. W zastosowaniu jej warto jednak pamiętać, że żadna będąca jej częścią składową technika socjometry czna nic jest jakimś uniwersalnym sposobem poznawania nieformalnej struktury czy nieformalnego nurtu życia badanej grupy.

2. Klasyczna technika socjometryczna

Jak już wspomniano, do najbardziej znanych technik socjomctrycznych należy technika w jej wersji klasycznej. Zapoczątkował ją Jacob t.. Moreno, który w 1934 roku opublikował na jej temat pracę pt. JVho shall sunive?' Polega ona — najogólniej rzecz ujmując - na podaniu wszystkim członkom danej grupy starannie przemyślanych i specjalnie sformułowanych uprzednio pytań? dotyczących podejmowanego problemu. W odpowiedzi na każde pytanie osoby badane wymieniają nazwiska (lub także imiona) członków grupy, którzy' — ich zdaniem — spełniają wymagania sugerowane w pytaniu. Tak rozumiana technika socjomc-tryczna była dotąd częściej stosowana niż wspomniane wcześniej nietypowe techniki socjomctrycznc. Stosowano ją i nadal stosuje się w wielu dziedzinach, w tym także w pedagogice. Technikę tę omawia się tutaj, poczynając od sposobu i warunków formułowania pytań (kryteriów) socjomctrycznych, łącznic z ich wykorzystaniem w badaniach, oraz od sporządzania tabeli socjomctryczncj. a kończąc na graficznym przedstawieniu materiału socjomctryc/ncgo i ilościowym jego opracowaniu.

177