Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 07 20090005 bmp

I> M<Quail. Teoria hmrmrkm.vnM mtuowgn. Wansjwa 2WT ISBN 9?X-XS-01-ISIi3-M, Cl>y WN PWN 2007

108 Rozdział 4. Teoria mediów a teoria społeczna

4.8. Media a społeczeństwo - teoria I: społeczeństwo masowe

W tym i kolejnym podrozdziałach omawiam kilka różnych podejść teoretycznych do zagadnień. Prezentuję je mniej w ięcej w porządku chronologicznym ich powstawania: pokazują pełny zakres: od poglądów optymistycznych tło pesymistycznych, od krytycznych do neutralnych. Pierwsza teoria, która się zajmiemy, teoria społeczeństwa masowego, zbudowana została wokół pojęcia „masy", omawianego już w rozdziale 3. Teoria ta podkreśla wzajemną zależność instytucji sprawujących władzę i wynikającej stąd integracji mediów ze źródłami społecznej władzy i autorytetu. Przekaz będzie najprawdopodobniej służył interesom ludzi sprawujących władzę polityczną i ekonomiczną. Nie można spodziewać się. że media przedstawią krytyczną czy alternatywną definicję świata - będą one z reguły przyczyniać się do podporządkowywania ich losowi szerokich kręgów społecznych poddanych dominacji władzy.

Model „mediów dominujących", nakreślony powyżej, stanowi odbicie wizji społeczeństwa masowego. Teoria społeczeństwa masowego przyznaje pierwszeństwo mediom jako czynnikowi sprawczemu. Opiera się ona w znacznej mierze na koncepcji, że media oferują światopogląd, zastępcze lub fałszywe środowisko życia, który stanowi potężne narzędzie manipulacji ludźmi, zarazem jednak ułatwia im psychiczne przetrwanie w trudnych warunkach. Według C. Wrighta Millsa (1965: 528) „Pomiędzy świadomością interweniuje informacja, która wpływa na uświadomienie ludziom własnego istnienia, takiego, jakie jest dane ludziom".

Społeczeństwo masowe jest. paradoksalnie, zarazem „zatomizowane" i centralnie kontrolowane. Uważa się. że media wnoszą znaczący wkład w kontrolę w społeczeństwach charakteryzujących się wielkością skali, oddaleniem instytucji, izolacją jednostek i brakiem silnej integracji lokalnej lub grupowej. Mills (1961, 1965) wskazywał rów nież na schyłek prawdziwej publiczności z klasycznych teorii demokrac ji i zastąpienie jej przez zmienne zbiorowości ludzi, którzy nie potrafią sformułować ani osiągnąć własnych celów w działaniu politycznym. Żal z tego powodu odbił się ostatnio echem w sporach o upadek „sfery publicznej" demokratycznej debaty i polityki, w której implicite wskazywano na rolę skomercjalizowanych. działających na wielką skalę mediów masowych (zob. Klliott 1982: Garnham 1986; Dahlgren 1995).

Pojecie „społeczeństwo masowe” jest już co prawda niemodne, jednak przekonanie. że żyjemy w społeczeństwie masowym, wciąż trwa - w w ielu luźno ze sobą związanych częściach składowych. Należy do nich nostalgia za bardziej „wspólnotową" alternatywą wobec indywidualizmu współczesnej epoki (a może raczej nadzieja?), jak również krytyczna postawa wobec rzekomej pustki, samotności, stresu i konsumery-zmu w życiu współczesnego społeczeństwa wolnorynkowego. Szeroko rozpowszechniona publiczna obojętność wobec demokratycznej polityki i brak partycypacji w niej również budzą powszechny żal i często przypisywane są cynicznemu i manipulacyjnemu wykorzystywaniu mediów przez polityków i partie.