Prze pok3211

832

Jerzy Stachura • PATOLOGIA CHORÓB PRZEWODU POKARMOWEGO

zmiany, która dopiero z czasem bardziej uwypukla się ponad powierzchnię błony śluzowej z uformowaniem szypuły. Zazwyczaj polipy dzieli się na uszypułowane, płaskie i płaskie zapadnięte. Nie wszystkie polipy jelita grubego to nowotwory. Część z nich jest wynikiem zaburzenia różnicowania i dojrzewania błony śluzowej lub jej zapalenia prowadzących do zaburzenia architektoniki i uformowania polipa. Te polipy zaliczamy do nienowotworowych. Nąjczęstszym polipem nienowotworowym jest polip hiperplastyczny. Część z polipów może być uwypukleniem guzów leżących w głębszych warstwach ściany jelita, jednakże w potocznym rozumieniu polipami nazywane są zmiany wywodzące się z błony śluzowej. Polipy gruczolakowe (gruczolaki) to polipy mające swój początek w patologicznym rozroście i dysplazji nabłonka błony śluzowej jelita grubego. Są one rozrostami nowotworowymi i (u starszych osób, średnio w ciągu około 5 lat) mogą ulec zezłośliwieniu. Usuwanie polipów jest podstawą zapobiegania (prewencji wtórnej) rakowi jelita grubego. Usuwanie kolejno pojawiających się polipów co trzy lata winno zabezpieczyć pacjenta przed rozwojem raka. Stwierdzenie raka w polipie wymusza zwiększenie częstotliwości kolonoskopii i po-lipektomii. Polipektomia jest wystarcz aj ącym sposobem leczenia większości uszypułowanych polipów, także zrakowaciałych, o ile mamy

Tabela 18.13. Nowotwory jelita grubego i zmiany polipowate

Polipy nienowotworowe

♦    polipy hiperplastyczne

♦    polipy hamartomatyczne

młodzieńcze Peutz-Jeghersa Zespół Cowdena Zespół Gorlina

Zespół wrodzonych polipów mieszanych

♦    nerwiakowłókniaki w neurofibromotozie typu I

♦    MEN typ II

♦    polipy zapalne

♦    polipy limfoidalne

♦    leiomyomatosis

♦    fipomafosis

♦    pneumalosis cystoides Nowotory nabłonkowe

Polipy gruczolakowe (gruczolaki - patrz łab. 18.14)

Rak gruczołowy Rak odbytu Rakowiak

Nowotwory mezenchymalne Nowotwory niezłośliwe lipoma angioma inne

Nowotwory stromalne ściany jelita

Mięsak Kaposiego

Chłoniaki

pewność (po badaniu histologicznym), iż miejsce odcięcia na szypule jest wolne od utkania raka.

Klasyfikację nowotworów jelita przedstawia tabela 18.13.

Morfologia. Polipy limfoidalne i rzekome. Zdecydowanie najczęstsze sq polipy nienowotworowe jelita grubego (ponad 90%), a częstość ich występowania wzrosło z wiekiem. Stwierdza się je u ponad połowy ludności powyżej 60. roku życia. Polipy limfoidalne to właściwie niewielkie uwypuklenie błony śluzowej spowodowane grudkg chłonną, jest to więc prawidłowy obraz jelita. Polipy rzekome (zapalne) to z kolei zachowane fragmenty błony śluzowej w zmienionym, owrzodziałym lub zanikłym otoczeniu, np. w toku colitis ulcerosa.

Polipy hiperplastyczne sa najczęstszymi polipami jelita grubego i ponad połowa z nich znajdywana jest w esicy i prostnicy. Sq to najczęściej małe polipy (poniżej 5 mm), często mnogie, występujące przede wszystkim po 5. i 6. dekadzie życia.

W polipie hiperplastycznym występują komórki kubkowe i absorpcyjne wykazujące opóźnione złuszczanie z powierzchni, przez co zatłoczone powierzchowne części gruczołów dają typowe wejrzenie „zębów piły". Większość polipów hiperp-lastycznych nie niesie zagrożenia rakiem.

Polipy młodzieńcze (najczęstsze w prostnicy) są to uszypułowane polipy 1 -3 cm średnicy zbudowane głównie z blaszki właściwej błony śluzowej, w której „zatopione" sq poszerzone gruczoły. Powierzchnia jest przekrwiona, często owrzodziało. Są to polipy hamartomatyczne. Część z nich to tzw. polipy retencyjne. Większość nie niesie ze sobą zagrożenia rakiem, natomiast w zespole polipowatości młodzieńczej (dziedziczonej jako cecha dominująca) występuje duże zagrożenie gruczolakami (a więc i rakiem jelita grubego po 3. dekadzie życia).

Polipy Peutz-Jeghersa występują pojedynczo lub w zespole Peutz-Jeghersa. W zespole tym (dziedziczonym jako cecha autosomalna dominująca) występują polipy hamartomatyczne na całej długości przewodu pokarmowego i plamiste przebarwienia skóry i błon śluzowych (jama ustna, wargi, twarz, dłonie, genitalia). Polipy sq duże, uszypułowane, a najbardziej charakterystyczna jest ich architektura histologiczna zorganizowana wokół licznych odgałęzień muscularis mucosae. Chociaż same polipy nie złośliwieją, to ta grupa chorych jest znacznie częściej zagrożono rakiem trzustki, sutka, płuc, jajnika i macicy po trzeciej dekadzie życia. Jeśli wystąpi rak jelita grubego, to wywodzi się on ze współistniejącego gruczolaka.

Polipy gruczolakowe (gruczolaki) sq to nowotwory od mikroskopowej wielkości (zajmujące np. jeden gruczoł) do wielu cm średnicy (wtedy są to najczęściej zmiany płaskie). Występowanie jest częste (ok. 40% populacji po 60. roku życia). Sporadyczne gruczolaki występują częściej w obciążonych rodzinach (czterokrotnie większe zagrożenie gruczolakiem i rakiem u krewnych 1 stopnia).