PwTiR113

224 Rozdział 9

cywilnego oraz inne przepisy dotyczące ochrony konsumenta. Takie przepisy są zawarte w ustawie o ochronie niektórych praw konsumentów z 2000 r. W stosunku do tej ustawy, jak i kodeksu cywilnego unormowania cywilistyczne ustawy o usługach turystycznych stanowią lex specialis.

Za cechy charakteryzujące typ umowy o imprezę turystyczną, czyli jej postanowienia przedmiotowo istotne (essentialia negotii), należy uznać:

•    określenie miejsca pobytu lub trasy wycieczki w zależności od tego, czy mamy do czynienia z imprezą turystyczną w postaci pobytu wypoczynkowego, czy też program danej imprezy obejmuje zmianę miejsca pobytu uczestników;

•    ustalenie programu imprezy turystycznej, tj. rodzaju, jakości i terminów usług turystycznych stanowiących zintegrowany pakiet;

•    określenie ceny imprezy turystycznej, będącej zryczałtowaną opłatą za dany pakiet usług turystycznych.

Wymienione postanowienia wyznaczają cechy swoiste omawianej umowy. Wystąpienie wszystkich tych znamion łącznie jest niezbędne, aby w procesie kwalifikacji danej czynności prawnej można było zaliczyć ją do typu umowy o imprezę turystyczną. Inne postanowienia takiej umowy, chociaż są uznane za konieczne przez ustawę o usługach turystycznych lub też mogą być przez same strony danej umowy uznane za niezbędne, to jednak w procesie kwalifikowania konkretnej umowy do typu umowy o imprezę turystyczną nie mają znaczenia.

Jak prawie wszystkie umowy, umowa o imprezę turystyczną ma charakter konsensualny. Dochodzi ona do skutku przez same zgodne oświadczenia woli stron. Przy tym trzeba podkreślić, że jest to umowa adhezyjna, czyli zawierana przez przystąpienie. Ze względu na jej masowość wymaga ona posługiwania się w procesie zawierania wzorcami umownymi ustalanymi przez organizatorów turystyki. Takie wzorce w postaci katalogów, folderów, broszur, ogólnych warunków uczestnictwa, wzorów umów itp. ustalone z góry przez jedną stronę umowy muszą być z reguły zaakceptowane przez klienta. Jako bowiem słabsza ekonomicznie strona umowy o imprezę turystyczną klient stoi przed alternatywą zaakceptowania proponowanej treści umowy albo zrezygnowania z jej zawarcia. Możliwości negocjowania zmiany proponowanych ustaleń umownych są tutaj ograniczone do kwestii drugorzędnych albo o jeszcze mniejszym znaczeniu.

W celu przeciwdziałania nadużywaniu przez organizatorów turystyki stosowanych przez nich wzorców umów ustawodawca wprowadził do ustawy o usługach turystycznych zabezpieczenia w postaci norm o charakterze semiimpera-tywnym. Wyrazem tego jest ustalenie powołanej ustawy, że postanowienia umów mniej korzystne dla klientów niż postanowienia tej ustawy są z mocy prawa nieważne. W miejsce tych nieważnych postanowień umowy mają obowiązywać przepisy ustawy, co jednak w praktyce nie jest proste do zrealizowania.

Analizowana umowa jest zazwyczaj zawierana przez samych przyszłych uczestników danej imprezy turystycznej. Nierzadkie jednak są sytuacje, gdy stronami umów zawieranych z organizatorami turystyki są podmioty takie, jak zakłady pracy, szkoły, stowarzyszenia itp., działające na rzecz osób trzecich, które mają być uczestnikami korzystającymi ze świadczeń przewidzianych umową. W takim wypadku mamy do czynienia z umową o świadczenie na rzecz osoby trzeciej.

Jak wynika z wyżej wskazanych postanowień przedmiotowo istotnych, umowa o imprezę turystyczną ma z natury rzeczy charakter odpłatny. Świadczenie pieniężne uczestnika imprezy turystycznej lub działającego na jego rzecz innego podmiotu będącego stroną tej umowy, stanowi tutaj ekwiwalent pakietu usług turystycznych, do których spełnienia zobowiązuje się organizator turystyki. Strony analizowanej umowy traktują świadczenia wzajemne jako równoważne, co powoduje, że i sama umowa ma charakter wzajemny. Należy przy tym dodać, że umowa o imprezę turystyczną należy do grupy umów rezultatu, a nie umów starannego działania. Organizator turystyki bowiem zobowiązuje się do zrealizowania ustalonego programu imprezy turystycznej i od odpowiedzialności w tym zakresie zasadniczo nie zwalnia go zachowanie należytej staranności. Niektóre elementy pakietu usług świadczonych w ramach danej imprezy turystycznej zobowiązują organizatora turystyki tylko do starannego działania. Tak jest w odniesieniu do kwestii zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikowi imprezy turystycznej.

Z ustawy o usługach turystycznych wynika, że umowa o świadczenie usług turystycznych polegających na organizowaniu imprez turystycznych wymaga formy pisemnej. Jest to forma szczególna zastrzeżona dla celów dowodowych. Po zmianach omawianej ustawy nakłada ona na osobę, która zawarła z klientem taką umowę, obowiązek niezwłocznego dostarczenia temu klientowi jednego egzemplarza umowy.

9.2.2. Zawarcie umowy

Chociaż umowa o imprezę turystyczną jest zwykle zawierana przez przystąpienie klienta do warunków umownych ustalanych jednostronnie przez organizatora turystyki, to taki adhezyjny sposób zawarcia umowy wcale nie oznacza odstępstwa od ogólnych zasad zawierania umów. Formalnie tryb dojścia umowy do skutku pozostaje taki sam, jak w wypadku zawarcia umowy bez użycia żadnego wzorca umownego. Mamy w zasadzie tutaj także do czynienia z ofertą i jej przyjęciem przez drugą stronę.

Ustawa o usługach turystycznych ustala w aż dziesięciu punktach szczegółowe informacje, które powinny być zawarte w materiałach pisemnych udostępnianych klientom przez organizatora turystyki lub pośrednika turystycznego, który proponuje klientom imprezy turystyczne. Są wśród nich wyżej wska-