R5PC A str181

Z czynnością prawną jednostronną mamy do czynienia, gdy do dokonania danej czynności wystarcza złożenie oświadczenia woli przez jedną osobę. Do takich czynności prawnych należy testament, udzielenie pełnomocnictwa, wypowiedzenie umowy, przyjęcie i odrzucenie spadku, objęcie w posiadanie rzeczy niczyjej, porzucenie rzeczy i in.

Czynność prawna dwustronna zachodzi wówczas, gdy do jej dokonania konieczne jest zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron. Czynności prawne dwustronne nazywamy inaczej umowami. Należy mieć na uwadze, że chodzi tu o oświadczenie woli dwóch stron, a nie dwóch osób, bo kilka osób może stanowić w konkretnej czynności jedną stronę, na przykład kilku lokatorów tego samego mieszkania stanowi w stosunku do wynajmującego jedną stronę²¹.

Gospodarcze znaczenie czynności prawnych dwustronnych jest bez porównania większe aniżeli czynności prawnych jednostronnych, znacznie częściej też spotykamy się z nimi w życiu.

Czynności prawne dzielą się także na rozporządzające i zobowiązujące. Czynność prawna rozporządzająca powoduje przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inną osobę, jego zniesienie albo obciążenie. Jest to bezpośredni skutek czynności rozporządzającej. Czynnością rozporządzającą jest na przykład przeniesienie na inną osobę prawa własności rzeczy. Natomiast czynność prawna zobowiązująca zawiera tylko zobowiązanie strony do dokonania świadczenia w przyszłości, na przykład umowa o dzieło zawiera po stronie zamawiającego zobowiązanie zapłaty wynagrodzenia, a po stronie przyjmującego zamówienie zobowiązanie wykonania dzieła. Wiele czynności prawnych wywołuje podwójny skutek: zobowiązujący i rozporządzający. Na przykład sprzedaż, zamiana i darowizna rzeczy indywidualnie oznaczonych pociąga za sobą nie tylko zobowiązanie stron, ale i przejście prawa własności rzeczy na kontrahenta.

Istotne znaczenie ma podział czynności prawnych na odpłatne i nieodpłatne. Czynność jest odpłatna, gdy strona, która sama dokonała przysporzenia majątkowego, otrzymuje lub ma otrzymać w zamian korzyść majątkową w charakterze ekwiwalentu. Czynność jest nieodpłatna, gdy strona takiego ekwiwalentu nie otrzymuje. Do czynności prawnych odpłatnych należy sprzedaż, dzierżawa, umowa o dzieło, spedycja i szereg innych umów, czynnościami prawnymi nieodpłatnymi są użyczenie, darowizna, nieoprocentowana pożyczka i inne. W obrocie gospodarczym znaczna większość czynności prawnych ma charakter odpłatny, co odpowiada łacińskiej zasadzie do ut des (daję by dostać).

Innym podziałem czynności prawnych jest podział na czynności konsensualne i realne. Gdy czynność prawna wymaga jedynie złożenia oświadczenia woli, zaliczamy ją do czynności konsensualnych. Jeżeli natomiast obok oświadczenia woli konieczne jest także wydanie rzeczy, czynność prawna ma charakter realny. Czynności realne są nieliczne, można tu wymienić umowę przechowa-

²¹ Tamże, s. 236.

181