Re exposure of DSC03349

osiągnięcia przypadają na czasy Trąjann. Zdobione nią były luki triumfalne i kolumny cesarzy, np. Trąjuna i Marka Aureliusza. Ulubioną Ibrtną dekoracji wnętrz stała się mozaika. Mozaiki były czarno-białe, jak większość r uchowanych w Ostii, lub wielokolorowe, ich najwspanialszy zbiór zachował się w Willi Ila-driana w Tibur.

Życie arystokracji skupioną) w Rzymie było bardso luksusowi- Samo otoczę nie cesarza służyło wielokrotnie jako przykład zbytku. Nit* pomogli* oaoblstn skromność i przysłowiowa oszczędność Wespaąiana, lahttyciola dynastii Klawiu-szów, z c*ym stanowczo terwzd juZ jego syn. Uwięjan. Nie pomogły takie ustawy przeciw zbytkowi. Arystokraci wznosili wspaniałe siedziby otoczone ogrodami, spędzali czas na wystawnych ucztach pmśęigąjąe się wząjemnie w wymyślności potraw i rozrywek towarzyszących biesiadom.

Z luksusowym trybem tycia w Rzymie kontrastowała surowość bytowania w prowincjach, zwłaszcza nadgranicznych. Tote* senatorowie, a nawet ekwieł niechętnie opuszczali Rzym. Niechęć do opuszczania stolicy charakteryzowała nie tylko arystokrację- Rzymscy proletariusze nie chcieli słutyć w armii, godzili się ną;wyżej na wstępowanie w szeregi pretorianów lub miejskich kohort. Do służby w legionach w coraz większym stopniu trzeba było pociągać ludność prowincji, bowiem zaczynało już brakować ochotników z Italii Miasto Rzym nie tylko spożywało nąilepszą csęść produktów wytworzonych przez liczne prowincje, stolica kazała także płacić podbitej ludności daninę krwi po to, toby mieszkańcy Rzymu mogli wieść przyjemne, pełne rozrywek życie.

Wzory życia stołecznego przenikały jednak coraz bardziej do prowincji. Cesarstwo oznacza okres zarówno intensywnego rozwoju miast prowincjonalnych, starych ośrodków heflenistycanych na Wschodzie, jak i czas szybkiego rozwoju urbanizacji w prowincjach zachodnich, przypadający głównie na I i II w. We wschodniej caęśri Imperium dobrze rozwijało się życie miejskie w dawnych połcia greckich i hellenistycznych. Najbardziej zurbanizowana była niewątpliwie prowincja Arja, w której miało istnieć około 500 miast. Miasta greckie zachowały specyfikę ustroju polis z radą ibuU) jako najwyższym organem władzy. Stosunkowo mniej miast greckich przyjęło rzymskie formy ustrojowe uzyskując rangę munidpium łub kolonu.

Na Zachodzie zakładano wiele nowych miast od podstaw, bazowano przy tym na wcześniejszych ośrodkach plemiennych. Charakterystyczne zwłaszcza dla miast powstałych w krajach celtyckich było ich nazewnictwo, w którym zasadniczą rolę odgrywały nazwy plemion, np. Lutetia Parisiorum (Paryż), Augusta Treoerorum (Trewiri. Na terenach pogranicznych, zwłaszcza nad Renem i Dunajem, miasta powstawały głównie tam, gdzie założono obozy legionowe i tworzące się wokół nich osiedla ludności cywilnej leanabae). Tak powstały np. Mogontia-cum (Moguncja) i Botuia (Bonn) nad Renem. Vindobona (Wiedeń) i Aąuincum (Budapeszt) nad Dunajem. Rozwój urbanizacji oznaczał jednocześnie stopniowy proces romamzagi ludności i rozszerzenie praw obywateli rzymskich.

Nową formą upowszechniania praw obywatelskich było nadawanie ich żołnierzom aiudliów wraz rodzinami po odbytej służbie. Wręczanie takich diploma-

A

Fasada biblioteki w Efezie (rekonstrukcja)

ta militaria stało się regułą od czasów Klaudiusza. Cezar bardzo często nadawał indywidualnie obywatelstwo przedstawicielom prowincjonalnej arystokracji, a jego politykę w tym względzie kontynuowali następcy Augusta. Nowi obywatele nosili zawsze imię cesarza, od którego uzyskali prawa obywatelskie, stąd duża grupa cwes w prowincjach noszących nomen gentile: Iulii, Claudii, Flauii, Ulpii, Aelii lub Aurelii. Coraz częściej w okresie cesarstwa rzymskiego obywatelstwo nadawano grupowo przez podniesienie prawnego statusu miasta do rangi municipium lub kolonii.

Nadawanie praw obywatelstwa rzymskiego obejmowało przede wszystkim ludność miejską rozszerzając coraz bardziej jej kręgi, możliwości uzyskania tych uprawnień dla wieśniaków wiodły jedynie poprzez szeregi armii. Weterani wojsk pomocniczych, podobnie jak i legionów, pragnęli jednak przede wszystkim osiedlić się w mieście, uzyskać tam jakieś zaszczyty i funkcje. Tak więc nawet nowi obywatele rekrutiyący się spośród ludności wiejskiej stawali się zwykle miesz-

539