30220 Re exposure of DSC03386

oraz Umitanei na innych obszarach nadgranicznych uzyskały odrębną organizację, ich oddziały były związane ze stałym miąjscem postoju, którego nie wolno było opuszczać. Zachowały one dawną organizację legionów z podziałem na kohorty, ale gwałtownie zmniejszyła się liczebność tych jednostek, legion graniczny liczył tylko około 1000 ludzi. Odrębną organizację tworzyła armia połowa, twm-tatenses. Podzielona była na niewielkie jednostki bąjowe w oddziałach jazdy tzw. vexillationes i piechoty, które zachowały dawną nazwę legionów; należały tu takie oddziały aiudliów składające się z 500 iołnierzy piechoty. Armie połowę otrzymywały rekrutów lepszej kategorii i były uprzywilejowane, rozmieszczone zostały w głębi kraju, w pobliiu jednak najbardziej zagrożonych terenów. Jedna armia stała w Azji Mniejszej - druga nad dolnym Dunąjem w diecezji trackiej, trzecia - w diecezji mezyjskiąj, czwarta - w panońskiej, piąta - w północnej Italii, szósta — w Galii, mniejsze jednostki umieszczono w Hiszpanii i Afryce. Na czele armii comitatenses stali dowódcy z tytułem comes. Wojskami nadgranicznymi dowodzili wodzowie t tytułem dux. Coraz większą rolę odgrywała jazda. Rzymianie wprowadzili jednostki ciężkozbrojną) jazdy na wzór par-tyjsko-perski (pełna zbroja dla jeźdźca i konia K które dzieliły się na cataphracti i clibanańi.

Namiestnicy prowincji i odpowiednio wyższych jednostek administracyjnych od czasów Konstantyna nie mieli jut Żadnej władzy wojskowej, jedynie cywilną. Cesarz ten stworzył stanowiska naczelnych dowódców wojska, jednego dla piechoty - magister peditum, drugiego dla jazdy - magister eąuitum. W późniejszym okresie obok naczelnych wodzów dla całego państwa tpraesentales) utworzone zostały odrębne stanowiska dla wschodniej i zachodniej części państwa, a także dla poszczególnych prefektur W celu utrzymania jedności władzy nad wojskiem cesarze Wschodu i Zachodu zaczęli powoływać dowódców najwyższej rangi, mających władzę nad piechotą i jazdą (magister utriusque mHitiae j. Oprócz właściwych sil wojskowych cesarz dysponował w miejsce rozwiązanych przez Konstantyna pretorianów oddziałami gwardii cesarskiej, którą tworzyli domestici, pro-tectores i scholae palatinae. Wśród ich dowódców szczególne znaczenie miał comes domesticorum.

Ogółem na przełomie IV i V w., po ostatecznym podziale cesarstwa na Wschód i Zachód (od 395 r.) liczebność armii wynosiła w cesarstwie wschodnim około 350 tysięcy ludzi, w tym 100 tysięcy comitatenses i 250 tys. limitanei, armia zachodnia zaś obejmowała teoretycznie około 110 tysięcy comitatenses i około 130 tys. limitanei - łącznie około 240 tysięcy, w praktyce jednak było tam zapewne mniej żołnierzy, część z nich egzystowała tylko w oficjalnych wykazach.

Zwiększenie liczebności armii pociągnęło za sobą nie tylko znaczne wydatki. Problemem coraz trudniejszym do rozwiązania było uzyskanie rekrutów. Chociaż przynależność do wojska stała się w pewnym stopniu dziedziczna, nie zapewniało to pokrycia zwiększonego zapotrzebowania na nowych żołnierzy. Na posiadaczy wielkich majątków nałożono obowiązek dostarczania części kolonów do armii, starali się oni jednak zatrzymać nąjlepBzych pracowników u siebie, a posiać do wojska jednostki najsłabsze i najmniej wartościowe. W rezultacie

państwo musiało zrezygnować z tego sposobu rekrutacji zadowalając się podatkiem płaconym przez możnych w zamian za dostarczenie Żołnierzy (aurum tlro-nicum). Jedyną poważną rezerwą ludzką dla armii rzymskiej stały się oddziały barbarzyńców, chętnie przyjmujące służbę u cesarza, byli to tzw. laeti lub foede-rati. Pod koniec IV w. (po bitwie pod Adrian opolem w 378 r.) wojsko rzymskie składało aię w znacznym stopniu z plemion obcych, głównie germańskich, które zachowały swoje obyczaje i sposób walki. Coraz częściej najwyższe stanowiska w armii obejmowali wodzowie germańscy, np. w końcu IV w. Frank Arbogaat i pół-Wandnl Stylicho. Byli oni na ogół oddani interesom państwa rzymskiego.

Późne cesarstwo wprowadziło nie tylko zasadnicze przemiany w organizacji administracji państwowej i wojska. Coraz większą rolę odgrywał w nowym ustroju dwór cesarski i urzędy dworskie nabrały dominującego znaczenia. Szczególną rolę miał do spełnienia praepositus aacri cubiculi < naczelnik świętej sypialni), któremu podlegał cały sztab urzędników. Był to wysokiej rangi eunuch, któremu przysługiwał tytuł iUustris. Cała bowiem rządząca elita została podzielona na rangi: illusłres, spectabiles, clarissimi.

Do nąjbardziej uprzywilejowanej grupy illustres należeli nąjbłiżsi współpracownicy cesarza, noszący przeważnie tytuł comea. Byli toeomes sacrarum targi-tionum czyli jakby minister skarbu, odpowiedzialny przede wszystkim za emisję pieniądza, nadzór kopalni itp., comes rerum priuatarum, zarządzający dochodami z olbrzymich majątków cesarza, a także magister officiorum. naczelny szef wszystkich kancelarii cesarskich, który stał jednocześnie na straży osobistego bezpieczeństwa władcy. Kontrolował on całą administrację za pośrednictwem sił policyjnych, tzw. agentes in rebus, będących specjalnymi kurierami cesarskimi. Ważnym urzędnikiem był również ęuaestor sacri patatii, sekretarz cesarza, który przygotowywał projekty ustaw, opracowywał odpowiedzi na pisma wpływające do kancelarii cesarskich. Do grupy illustres należeli również magistri miiitum oraz praefecti praetorio.

Wszyscy ci najwyżsi urzędnicy wchodzili z reguły do rady cesarskiej zwanej sacrum consistorium, która zastąpiła dawne consilium principia. Różnica zewnętrzna między nową i starą radą polegała na tym, że członkowie consistorium nie siedzieli, lecz stali w obecności cesarza. Przynależność do rady zależała wyłącznie od decyzji władcy, należeli do niej zwykle nąjważniejsi kierownicy resortów administracji, a także osoby nie mające oficjalnych zadań, ale cieszące się zaufaniem cesarza. Jakkolwiek cesarz miał władzę absolutną, rola consistorium wzrastała kosztem senatu i rada ta załatwiała coraz więcej spraw administracyjnych.

Zadaniem senatu nie było udzielanie rad cesarzowi, ale zatwierdzanie jego decyzji. Senatowi przedstawiano także często uchwały niepopularne, miał on w ten sposób dzielić z cesarzem odpowiedzialność za podjęcie decyzji, które musiały budzić niezadowolenie wśród społeczeństwa. Tak np. na początku V w. potężny magister utriusque militiae w cesarstwie zachodnim, Stylicho, oddał senatowi „decyąję" w sprawie wojny łub pokoju z królem Wizygotów. Alary-kiem L Senat musiał uchwalić nałożenie nadzwycząjnych ciężarów finansowych, które były niezbędne dla opłacenia pokoju.