Re exposure of DSC03379

WPROWADZENIE NOWEGO USTROJU: OD TETRARCHII DO JEDYNOWŁADZTWA KONSTANTYNA WIELKIEGO

_ _1. Rządy Dioklecjana i system tetrarcha

Jut w okresie pryncypatu następowało stopniowe umacnianie władzy cesarza. Po znacznym rozszerzenia aparatu biurokracji cesarskiej za Antoninów Istotne zmiany, zapowiadające absolutyzm, zostały wprowadzone przez dynastię Sewerów. W II połowie III w. n.e. przywrócenie autorytetu państwa za rządów cesarzy iliryjakich oznaczało jot wprowadzenie jawnych form absolutyzmu. Wyrazem tego stała się zwłaszcza tytulatura przejęta przez Aureiiana: dominia ae deus (pan i bóg). Ustrój państwowy Rzymu w III w. n.e. stanowił przejście od pryncypatu do dominatu. Nazwa dominat (od dominia - pan) nie występuje w źródłach, w przeciwieństwie do pryncypatu Iprinapattu). Wprowadzili ją do opracowań nowożytni historycy. Ustrój zapoczątkowany przez Dioklecjana był zatem wynikiem długiej ewolucji, co nie umniejsza oryginalności koncepcji jego twórcy. Cesarz ostatecznie przestał być pierwszym obywatelem w państwie, stał się absolutnym panem. Nowa forma ustroju była próbą wyjścia z poważnych trudności wewnętrznych i zewnętrznych. Wprowadzenie bowiem silnej władzy centralnej, podporządkowanie jej wszystkich dziedzin tycia politycznego, gospodarczego i społecznego zdołało na pewien czas przywrócić względny spokój wewnątrz państwa, zapobiec częstym uzurpatjom i umocnić nadwerężony autorytet Rzymu na zewnątrz.

Twórcą nowej koncepcji rządów był C. Valerius Aurelius DiodetianuB (284--305 r.), syn wyzwoleńca z Dalmacji, utalentowany i energiczny organizator, którego autorytetowi państwo rzymskie zawdzięczało okres umocnienia wewnętrznego i zewnętrznego. Istotną innowacją Dioklecjana było nadanie form zewnętrznych władzy absolutnej, wzorowanych na despotycznych monarchiach wschodnich, zwłaszcza perskiego państwa Sassamdów. Cesarz uważany był za .namiestnika” bóstwa (Jovius - powołany przez Jowisza), wyróżniał go ozdobiony drogimi kamieniami i pertami wspaniały strój purpurowy (purpura była zastrzeżona wyłącznie dla rodziny cesarskiej), otaczał go wschodni przepych. Władca żył w izolacji od swych poddanych, jego pojawienie się traktowano jako wielką uroczystość, poddani oddawali cesarzowi cześć nieomal boską. Wszystko związa-

599