P3190290

ROZDZIAŁ II

ROZWÓJ MIAST W OKRESIE PEŁNEGO I POZNEGO ŚREDNIOWIECZA

/XIII - XV W. /

Okres średniowiecza ma niezwykle istotne znaczenie dla kształtowania się na ziemiach polskich nie tylko miejskiej sieci osadniczej, ale przede wszystkim struktury przestrzennej miast. Zasady rozplanowania miasta średniowiecznego będą na długie wieki /niemal do końca XVIII w. / wzorem, do którego nawiązy -wano przy zakładaniu nowych miast, wprowadzając jedynie pewne zmiany wyni i kające z potrzeb społeczno-gospodarczych i ewolucji poglądów estetycznych. 0 rozmachu akcji zakładania miast w okresie średniowiecza świadczy fakt, że dziś jeszcze w większości miast polskich możemy odczytań w układzie dzielnic cen -tralnych średniowieczne jądro, będące bądź wynikiem ówczesnej nowej lokacji ,

| hąriź przebudowy istniejącego osiedla miejskiego.

Druga połowa XII i pierwsza połowa XIII w. jest okresem postępujących przemian społeczno-gospodarczych na ziemiach polskich, kształtujących się niewąt -pliwie pod wpływem zjawisk zachodzących już wcześniej w Europie Zachodniej. Postęp techniczny w rolnictwie i rzemiośle, wzrost ludności i jej ruchy migra -cyjne oraz rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej, podnoszą ekonomiczną rolę targów, które ulegają stopniowym przekształceniom społecznym i przestrzeń -nym. W okresie rozbicia dzielnicowego zjawiska te obserwować możemy przede wszystkim na Śląsku, który ówcześnie przodował zarówno gospodarczo jak i po • -litycznie.

Już w drugiej połowie XII w. mamy wzmianki źródłowe o osiedlaniu się na Śląsku w obrębie osad targowych tzw. gości /hospites/, rekrutujących się za -Qrówno spośród napływających kupców z zachodu jak i z ludności autochtonicznej. Osiedlający się goście uzyskują od książąt śląskich pewne przywileje, które być może łączyły się z nadaniem im określonego obszaru na zasiedlenie. Siadem takiego procesu mogą być dwa kolejne dokumenty dotyczące Trzebnicy/z 1203 r. i 1204 r. /; pierwszy z nich dotyczy przywrócenia targu w Trzebnicy przez Henryka Brodatego, drugi - wymienia z imienia 17 hospites osadzonych w tej miejscowości. Ostatnie badania metrologiczne planu Trzebnicy /ryc. 11/ pozwalają przypuszczać, że otrzymali oni 17 działek zgrupowanych wokół placu targowego o formie regularnego kwadratu. Byłby to najstarszy ślad działalności mierni -czej związanej z zakładaniem miast w Polsce.

-Ostatnie badania pozwalają przypuszczać.że formą pośrednia pomiędzy wczes -nośredniowiecznymi osadami targowymi a miastem średniowiecznym były tzw. "nowe targi]' /novum forum/ zakładane w pierwszej połowie XIII w.na Śląsku. Do -kumenty ustanawiające "nowe targi" przenosiły jednocześnie istniejące osady targowe na nowe miejsce, a ich mieszkańcom nadawały prawa miejskie na wzór Magdeburga. Taką osadą był zapewne Nowy Targ we Wrocławiu, przeniesiony