P3200112

22 1 Zagadnieniu wstępne

lakieru stosowany jest też termin taksonomii numerycznej". Metody taksonomiczne tradycyjnie były dzielone na metody bezwzorcowe i metody wzorcowe (zob. Schmidt, 1964)

W metodach bezwzorcowych łączy się elementy w grupy, ze względu na dobrane zmienne, dla uzyskania bardziej jednorodnych typów. Stosuje się je wówczas, gdy ścisłe określenie typów jest poważnie utrudnione. Istotę taksonomii bez-wzorcowej stanowi uporządkowanie obiektów ze względu na dobrane cechy. Tworzą ją różne techniki, m.in. metoda najmniejszych (przeciętnych) różnic Cze-kanowskiego, metoda dendrytowa wrocławskiej szkoły taksonomicznej¹⁴, metoda częstości występowania zespołów cech Wankego. Wkład polskich uczonych w rozwój tej dziedziny wiedzy jest znaczny.

W metodach wzorcowych chodzi o rozdzielenie obiektów między typy, na podstawie z góry danych charakterystyk. Jednorodne grupy (typy, odmiany) są tu opisywane wieloma cechami, z których każda dostarcza pewnej wskazówki, do jakiej grupy obiekt powinno się zaliczyć. W takich przypadkach posługujemy się metodami oceny układów wielocechowych, wśród których wyróżnia się analiza dyskryminacyjna Fishera.

Jak widać taksonomia obejmuje szeroki zakres problemów, a w konsekwencji wiele procedur i technik. Współcześnie są one istotnie rozgraniczane, co można było dostrzec już we wstępnym wyliczeniu metod analizy wielowymiarowej. I tak pojęcie klasyfikacji odnosi się wyraźnie do problemu badania wewnętrznej struktury lub konfiguracji zbioru obiektów, którego celem jest stwierdzenie, czy obiekty w sposób naturalny grupują się w pewne podzbiory, które są bardziej jednorodne niż zbiór wyjściowy, i obejmuje różnorodne technik, które ternu celowi służą. Stąd termin klasyfikacja (ang. classijication analysis; fr. classifkation)¹⁵ jest dość powszechnie używany, choć ostatnio coraz częściej, zwłaszcza w języku angielskim, jest stosowany termin analiza skupień (ang. duster analysis).

A zatem, współcześnie taksonomia rozumiana jest węziej i jest właściwie równoznaczna z pojęciem bezwzorcowej klasyfikacji („bezwzorcowej”, tzn. „bez nauczyciela"). W taksonomii tak rozumianej wykorzystywane są pomocniczo różne inne techniki wielowymiarowe, lecz nie oznacza to, że wchodzą one automatycznie do zakresu taksonomii. Mogą to być np. techniki analizy czynnikowej czy analizy głównych składowych, których udział sprowadza się do redukcji przc-

'5 Odnosi się wrażenie, że termin ten staje się jednak coraz, mniej popularny. Niektórzy autorzy proponują nazwę taksonometrii (zob. np. Zclia.ś, 1991); inni zaś przenoszą z literatury technicznej termin „zadanie rozpoznawania obrazów bez nauczyciela , próbując tą nieco dziwną i długą nazwą zastępować krótki, historycznie ukształtowany termin; taksonomia (zob. Pociecha i in., 1988) . amo słowo rozpoznawanie jest równoznaczne klasyfikacji (zob. Jajuga. 1990).

¹⁴    Twórcami metody dendrytowej byli: K. Florek. |. Łukaszewicz, j. Perkal, H. Steinhaus oraz S. Zubrzycki (1951).

¹⁵    Zob. A.D. Gordon (1981) oraz P Dagnelic (1975).