S7304912

BIBI.IOTERAPIA - MIĘDZY DYSCYPLINĄ NAUKOWĄ A METODĄ REWALIDACJI 107

intensywnie organizowano sieć biblioteczną w amerykańskim i zachodnioeuropejskim systemie szpitalnictwa.

Praktyka pracy czytelniczej z ludźmi chorymi w środowisku szpitalnym, opisywana najpierw w prasie medycznej, poprzedziła rozważania teoretyczne, które z czasem przeniosły się także do periodyków bibliotekarskich. Rozpoczęły się od prób definicyjnych i typologii biblioterapii.

Ewolucja ustaleń w tym zakresie nakazuje za metodologicznie i merytorycznie wyczerpujące uznać stanowisko R.J. Rubin, definiujące biblioterapię jako „program aktywności, oparty na interaktywnych procesach zastosowania drukowanych i niedrukowanych, wyobrażeniowych i informacyjnych materiałów, ułatwiający przy pomocy bibliotekarza lub innego profesjonalisty osiąganie wglądu w normalny rozwój lub dokonywanie zmian w emocjonalnie zaburzonym zachowaniu*’ [45, s. 11].

Rozważania typologiczne doprowadziły do wyróżnienia biblioterapii: instytucjonalnej, klinicznej i rozwojowej (wychowawczej), co jednocześnie sklasyfikowało jej adresatów i wyznaczyło charakter kompetencji realizatorów postępowania biblioterapeutycznego. Doszło zatem do rozróżnienia biblioterapii i bibliotecznej obsługi czytelników chorych i niepełnosprawnych.

W Polsce, wzorem państw zachodnich, źródła biblioterapii także tkwią w bibliotekarstwie szpitalnym, które zaczęło rozwijać się na przełomie XIX i XX w. Społecznikowskie postawy księży i działaczy oświatowych (ks. J. Sza-franek, S. Sempołowska) dały początek czytelnictwu więźniów, czyli udziałowi książki w procesie resocjalizacji. Problematyka biblioterapii pojawiła się w polskim piśmiennictwie w 1938 r. za sprawą profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego F. Waltera [60].

Po II wojnie światowej utrzymała się tendencja do utożsamiania problematyki czytelnictwa chorych z bibliotekarstwem szpitalnym. Potwierdza to zarówno Ustawa o bibliotekach z 1968 r., jak i poglądy D. Gostyńskiej, W. Kozakiewicz - „pionierek” polskiej biblioterapii [23, 25, 34]. Koncepcja ta, wobec ciągle niezadowalającego poziomu funkcjonowania placówek szpitalnych i sanatoryjnych, nie służyła rozwojowi teorii i praktyki biblioterapii.

Pojęciowe rozdzielenie biblioterapii od bibliotecznej obsługi chorych przypada na przełom lat 70. i 80. Nie oznaczało to jednak ustaleń kompetencyjnych. Nie zwiększyło zainteresowania biblioterapią w polskim środowisku medycznym i psychologicznym, choć odnotować wypada aprobujące poglądy J. Aleksandrowicza [1] czy S. Cwynara [12] na temat możliwości terapeutycznego zastosowania książki w medycynie (w tym w psychiatrii) i psychoterapii.

Problematyka czytelnictwa chorych i terapeutycznych właściwości literatury pozostawała więc nadal przedmiotem teoretycznych rozważań i praktycz-