S7304914

BIBLIOTERAPIA - MIĘDZY DYSCYPLINĄ NAUKOWĄ A METODĄ REWALIDACJI 109

czne. Oba typy bibliotcrapii łączy wspólny cel: dokonywanie zmian w postawach, dynamizowanie do pracy nad sobą, wzbudzanie autorefleksji, kształtowanie samooceny i samoakceptacji, inicjowanie kreatywności i twórczego działania, zmniejszanie izolacji psychicznej i społecznej, a więc podnoszenie jako-ści życia. Nie ma też różnic w stosowanym materiale biblioterapeutycznym (informacyjny, wyobrażeniowy, projekcyjny). Wspólne pozostają niektóre techniki pracy terapeutycznej: dyskusja, doradzanie i techniki projekcyjne (psycho-drama, twórczość własna uczestników).

Istotne są jednak zasadnicze różnice zauważalne w funkcji biblioterapeuty (terapeuta - bibliotekarz - biblioterapeuta, wychowawca - nauczyciel), w typie uczestników (chorzy - pacjenci, zdrowi - ochotnicy). Wyznacza to kompetencje biblioterapeutów i miejsce realizacji programów biblioterapeutycznych.

Biblioterapia kliniczna opiera się na dorobku teoretycznym psychiatrii, psychologii-psychoterapii, natomiast biblioterapia rozwojowa odwołuje się do teoretycznych podstaw głównie pedagogiki specjalnej.

Wspólne dla obu typów biblioterapii etapy procesu biblioterapeutycznego można uzasadnić teorią dynamiki doświadczeń estetycznych, opartą na teorii osobowości i na psychoanalizie. Ma to szczególne odniesienie do etapu identyfikacji, obejmującego ekspresję afektu do bohatera i ekspresję homoniczności [47]. Etapy projekcji, odreagowania (katharsis) i wglądu można wytłumaczyć np. teorią samoaktualizacji A. Maslowa, teorią Z. Freuda i behawioryzmem [29].Teoretycznych uzasadnień biblioterapii szukać należy także w teorii uczenia się, teorii hierarchii potrzeb A. Maslowa [41], teorii dysonansu poznawczego L. Festingera, teoriach procesów dynamiki grupowej (np. J. Franki).

Biblioterapia rozwojowa czerpie ponadto z dorobku teorii wychowania, teoretycznych ustaleń na temat ogólnych i szczegółowych (odnoszących się do typów niepełnosprawności) zasad i metod rewalidacji. Istotne znaczenie ma teoretyczny dorobek w zakresie prawideł rozwoju psychoruchowego (np. wg Piageta), etiologii i symptomatologii jego zaburzeń oraz ich terapii, kompensacji, korektury i wyrównywania. Warto przytoczyć np. teorię tworzenia się dynamicznych układów strukturalnych w obrębie I i II układu sygnałowego, jako aktualnie obowiązującą teorię kompensacji [27]. Jej znajomość jest podstawą efektywnej biblioterapii w odniesieniu do osób z dysfunkcjami sensorycznymi.

W biblioterapcutycznej pracy z osobą niepełnosprawną niezbędna jest zna-jomość stadialności psychospołecznego procesu przystosowania do niepełno-

Pttwności wraz z koncepcją mechanizmów obronnych i zasobów osobowości.

W biblioterapii osób przewlekle chorych wymagana jest orientacja w psychicznych i socjologicznych koncepcjach choroby oraz w patomechani-