SA400024

WOJSKO POLSKIE W CZASACH ROZBICIA DZIELNICOWEGO

Brandenburgii i od północy ze strony zakonu krzyżackiego, rozbita na dzielnice Polska nie posiadała wystarczających sił dla skutecznego przeciwstawienia się wrogom. Nie było jednolitego wojska polskiego, lecz każda dzielnica miała odrębne siły zbrojne. Były one inne niż w okresie poprzednim. Nie istniała już teraz drużyna książęca.

Obowiązki wojskowe rycerstwa

Członkowie drużyny otrzymali od książąt nadania ziemi i weszli w skład rycerstwa. Zaczęła się bowiem kształtować zasada, że obowiązek służby wojskowej związany jest przede wszystkim z posiadaniem ziemi. Ziemią rozporządzał książę i on czerpał dochody w postaci różnych danin i robocizn świadczonych przez pracujących na niej chłopów. Książę nadając ziemię rycerzowi, najczęściej jedną lub kilka wsi, rezygnował na jego rzecz z dochodów, które ta ziemia przynosiła. W zamian za to rycerz miał obowiązek na każde wezwanie księcia stawić się do wojska na własnym koniu, z własnym uzbrojeniem i przyprowadzić z sobą poczet, którego liczebność zależała od wielkości nadanego majątku. Najbogatsi rycerze, należący do grupy możnych, musieli wystawiać własnym kosztem całe oddziały wojskowe.

Oprócz rycerzy dziedzicznymi właścicielami ziemi byli również wójtowie miejscy i sołtysi wiejscy. I jedni i drudzy musieli również stawać na wezwanie księcia konno i z pocztem. Za niestawienie się groziła kara pieniężna lub nawet utrata ziemi. Ponieważ obowiązek ten rozciągnięto i na tych wszystkich, którzy z dawna posiadali ziemię na mocy dziedziczenia po przodkach, a nie z aktualnego nadania książęcego, liczba konnego rycerstwa była w ówczesnym wojsku polskim dość znaczna.

Obowiązki wojskowe chłopów

Mimo to wojsko polskie w okresie rozdrobnienia dzielnicowego nie opierało się wyłącznie na rycerstwie. Bardzo dużą rolę, zwłaszcza w obronie kraju, odgrywali chłopi i mieszczanie. Książę, nadając rycerzowi ziemię wraz z osiadłymi na niej chłopami, zastrzegał sobie prawie zawsze, że chłopi ci będą obowiązani w razie najazdu nieprzyjaciela stawić się do wojska podobnie jak rycerze, z własnym uzbrojeniem, a ponadto zarówno w czasie pokoju, jak i wojny wykonywać różne prace i świadczenia na rzecz obrony kraju. Chłopa oczywiście nie było stać na takie uzbrojenie i wyposażenie, jakie miał rycerz, stawał więc do wojska pieszo, z tańszym uzbrojeniem. Walczył jednak tak samo jak jego pan z nieprzyjacielem, narażając się przy tym więcej, nie posiadał bowiem żadnego uzbrojenia ochronnego, a w razie dostania się do niewoli nie miał pieniędzy na wykupienie się.

Średniowieczna broń długa: 1 — włócznia, 2 — spisa, 3 — gizarma, 4 — glewia, 5 — berdysz, 6-7 — halabardy

Ponadto chłopi stale pełnili służbę w grodach i granicznych przesiekach, a w czasie wojny nawet ci, którzy nie byli powołani do wojska, mieli obowiązek ścigania i wyłapywania chroniących się po lasach żołnierzy z rozbitych oddziałów nieprzyjaciela.

Niezależnie od tego chłopi zatrudniani byli stale przy budowie i konserwacji umocnień w grodach oraz przy wszelkich pracach trans-

23