SA400041

III.

WOJSKO POLSKIE

W OKRESIE MONARCHII STANOWEJ

Miecz

z poi. XIV w.

1. WALKI Z KRZYŻAKAMI W LATACH 1327-1332

Zjednoczone państwo polskie już u progu swego istnienia musiało w latach 1327-1332 staczać ciężkie walki ze wzmagającą się agresją zakonu krzyżackiego i jego sprzymierzeńca, króla czeskiego Jana Luksemburskiego. Zakon rósł w potęgę i coraz bardziej umacniał swą pozycję nad Bałtykiem. Zewnętrznym tego wyrazem było przeniesienie w 1309 r., zaraz po podboju Pomorza, siedziby wielkiego mistrza krzyżackiego z dalekiej Wenecji do wzniesionego specjalnie na ten cel potężnego zamku w Malborku.

Władysław Łokietek zdawał sobie sprawę z potęgi krzyżackiej, szukał więc sojuszników do walki z zakonem. Przede wszystkim chodziło mu o stworzenie sobie zaplecza przez zabezpieczenie dzielnicy południowej — Małopolski, wystawionej na stałe ataki ze strony awanturniczego Jana Luksemburskiego. W tym celu Łokietek zaraz po koronacji w 1320 r. zawarł ścisłe przymierze ze swym dawnym, wypróbowanym sojusznikiem — Węgrami. Zostało ono, według ówczesnego obyczaju, wzmocnione przez małżeństwo króla węgierskiego Karola Roberta z córką Łokietka. Elżbietą. Przymierze to przyniosło Polsce wiele korzyści w trudnych momentach walk z Krzyżakami i Janem Luksemburskim. Jeszcze ważniejszy był sojusz zaczepno-odpomy zawarty przez Łokietka w 1325 r. z państwem litewskim, które narażone podobnie jak Polska na ciągłe ataki Krzyżaków było jej naturalnym sprzymierzeńcem. I ten sojusz został przypieczętowany małżeństwem syna Łokietka, późniejszego króla polskiego Kazimierza Wielkiego, z Aldoną, córką wielkiego księcia litewskiego Gedymina.

Walki o Mazowsze w 1327 r.

Wkrótce doszło do pierwszego, od czasów podboju Pomorza, starcia zbrojnego pomiędzy Polską a zakonem. Chodziło mianowicie o Ma

zowsze, którego Łokietek, dążąc do zjednoczenia wszystkich ziem polskich, nie zdołał dotąd włączyć do swego państwa. Ziemia ta miała wówczas dla Polski duże znaczenie strategiczne, graniczyła bowiem na długiej linii z posiadłościami krzyżackimi, a równocześnie oddzielała Polskę od jej naturalnego sprzymierzeńca w walce z zakonem — Litwy.

Na Mazowszu panowali książęta z rodu Piastów. Krzyżacy, zdając sobie sprawę ze znaczenia, jakie będzie miało stanowisko władców Mazowsza w przyszłej walce o Pomorze, zawarli z nimi sojusz, godzący w interesy państwa polskiego. Wobec tego Łokietek w lipcu 1327 r. przybył z wojskiem na Kujawy i stąd wysłał na Mazowsze silny oddział, który po krótkiej walce zdobył Płock, a następnie obiegł Gostynin.

Książęta mazowieccy wezwali wówczas na pomoc Krzyżaków, którzy wkroczywszy na Mazowsze pod dowództwem komtura chełmińskiego Ottona von Luter-berga zmusili polskie oddziały do odstąpienia spod Gostynina, a następnie wtargnęły na Kujawy, zdobyły gród Kowal i ruszyły ku Brześciowi Kujawskiemu — stolicy macierzystego księstwa Łokietka. Wówczas król polski stanął na czele oddziałów znajdujących się w odwodzie na terenie Kujaw i zastąpił nieprzyjacielowi drogę między Kowalem i Brześciem. Doszło do bitwy, w której Krzyżacy ponieśli tak duże straty, że musieli poprosić o rozejm, po czym wycofali się z Kujaw.

Siły Łokietka były jeszcze zbyt słabe, ażeby mogły sprostać całej potędze krzyżackiej, musiał on więc na razie zrezygnować z włączenia Mazowsza do państwa polskiego, tym bardziej

39