SA400055 (2)

WOJSKO POLSKIE W OKRESIE MONARCHII STANOWEJ

Wojsko polskie w pierwszej połowie XIV w.

a równocześnie pozwoliły mu na wykonywanie ruchów. Dlatego składała się z kilkudziesięciu części, połączonych ze sobą nitami lub przynito-wanymi od spodu rzemieniami. Najważniejszą częścią zbroi płytowej był kirys, złożony z dwóch blach, przedniej, osłaniającej piersi, i tylnej, chroniącej plecy. Na kirysie opierał się hełm, przez co siła ciosu zadanego z góry w głowę rozkładała się na ramiona. Do kirysu przymocowane były u góry w sposób ruchomy blachy chroniące ramiona, łokcie, przedramiona i ręce, a od dołu zrobiony z ruchomych pasków blachy fartuch, osłaniający brzuch oraz złożona z kilku blach ochrona ud, kolan i podudzi, zakończona metalowymi trzewikami. Zbroja taka była bardzo kosztowna i dość ciężka. Ograniczała też w pewnym stopniu ruchy, a wąskie szpary oczne hełmu zmniejszały pole widzenia. Stąd ciężka jazda rycerska była groźna głównie wtedy, gdy wykonywała uderzenie na wprost, w pełnym biegu koni, nie miała natomiast prawie żadnej zdolności manewrowania na polu walki, dokonywania szybkich zwrotów, zmiany kierunku uderzenia itp. Nie nadawała się również do walki pieszej, toteż rycerz, który spadł z konia, był już właściwie przez to samo unieszkodliwiony.

Natomiast lżejsza jazda miała przeważnie hełmy otwarte i kolczugi. Dodatkową ochronę stanowiły tarcze, których używała nawet wówczas, gdy już je zarzuciła ciężka jazda.

Uzbrojenie piechoty, w której służyli przeważnie chłopi i mieszczanie, było jeszcze bardziej różnorodne. Część jej posiadała łuki lub kusze, większość natomiast uzbrojona była we włócznie, topory bojowe względnie zwykłe maczugi albo okute metalem wekiery. Chłopi na ogół nie posiadali żadnego uzbrojenia ochronnego, natomiast mieszczanie, mając więcej pieniędzy, sprawiali sobie często hełmy lżejszego typu, a także kolczugi. Znaczną rolę jako ochrona ciała odgrywały w piechocie duże, prostokątne tarcze tzw. pawęże, które można było wbić w ziemię i spoza nich razić nieprzyjaciela z łuków lub kusz.

Początki artylerii

W omawianym tu okresie pojawiła się w Polsce pierwsza broń palna. Były to działa odlewane z brązu lub produkowane ze sztab żelaznych metodą zgrzewania. Strzelały przeważnie kulami kamiennymi. Materiałem wybuchowym, który wyrzucał kulę z lufy był czarny proch strzelniczy, złożony z saletry potasowej, siarki i węgla drzewnego. Wszystkie te składniki mielono na proszek i dokładnie mieszano. W związku z tym warsztaty, w których produkowano proch strzelniczy nazywano młynami prochowymi. Lufa działa miała kształt rury zamkniętej z jednego końca. Przez drugi, wylotowy, wsypywano proch, ubijano

49