scan0005

pacjenta, z wyrażanego przez niego przekonania o możliwości udzielenia pacjentowi pomocy. To powoduje u pacjenta zwiększenie podatności na wpływ ze strony terapeuty. Sugestie terapeuty, jego spokojny i racjonalny sposób reagowania mogą udzielać się pacjentowi, zwiększać jego zaufanie do terapeuty oraz szansę na zaakceptowanie celów i sposobów realizacji tych celów.

Najtrudniejszy dla pacjenta jest okres analizy jego doświadczeń życiowych. To wtedy następuje najważniejsza zmiana w procesie psychoterapii - zmiana oceny siebie i innych, uwolnienie się od emocji przeżywanych w związku z tymi wydarzeniami. Wymaga to jednak nadania minionym czy obecnym zdarzeniom nowych znaczeń. Inaczej zaczynają być rozumiane przyczyny wydarzeń, inaczej konsekwencje tych wydarzeń, inaczej może być spostrzegany udział pacjenta w tych wydarzeniach. Często zamiana „świata fantazji" na „świat realny" jest bardzo bolesna dla pacjenta. Przyjęcie nowej perspektywy w rozumieniu swoich doświadczeń życiowych, konieczność zaakceptowania nieodwracalności pewnych doświadczeń. gotowość do włączenia tych doświadczeń do planu własnych przyszłych działań - wymaga od pacjenta bardzo dużej gotowości do współpracy z terapeutą. Dobry związek terapeutyczny sprzyja gotowości pacjenta do otwartości na interpretacje terapeutyczne, klaryfikacje złożonych doświadczeń, na przeformułowania w zakresie percepcji, oceny i konsekwencji tych doświadczeń. Sprzyja zmniejszeniu obron pacjenta, a poczucie partnerstwa w związku daje-mu satysfakcję z dokonywania takich przeformułowań.

Podwyższona podatność na sugestie i wpływ terapeuty stwarzają także zagrożenia dla procesu zmian. Terapeuta posiada własne przekonania dotyczące rodzaju zmian potrzebnych pacjentowi. Przekonania te mogą być częścią przekonań teoretycznych danej szkoły psychoterapeutycznej. Mogą też wynikać z własnego systemu wartości terapeuty i jego doświadczeń życiowych. Terapeuta może być skłonny przekazywać pacjentowi własne przekonania, jako sposób na jego rozumienie siebie i świata, i rozwiązywanie jego problemów. Przekazywać sugestie o „dobrych” sposobach i sugestie o sposobach nieskutecznych, które terapeucie przyniosły niechciane konsekwencje. Przekazywać swoją wizję idealnego człowieka, albo wizję człowieka ograniczonego. Już nawet same nazwy szkół psychoterapeutycznych sugerują rodzaj przekonań, a nawet systemów wartości, które mogą być przekazywane pacjentowi. Zachowanie człowieka to tylko wyuczony nawyk, na wszystko można go uwarunkować, 216 albo wszystko zmienić przez procesy przeciwwarunkowania i modelowa-

'^rr~' Orn "/>,n_A, nHffoH-nn/

nia. Zachowanie człowieka to rezultat działania nieświadomych impulsów, mrocznych sił ciągłych konfliktów między pragnieniami i ograniczeniami. To niczym nieograniczona możliwość rozwoju, a wszystko co ten rozwój ogranicza jest szkodliwe i musi być zneutralizowane. Zachowanie człowieka to tylko role i zasady je określające, a nie jego potrzeby, pragnienia i uczucia. Zachowania człowieka to ciągła walka ze swoimi słabościami, ułomnością natury ludzkiej, ze skłonnością do grzechu.

Podzielanie takich przekonań, przedstawionych tutaj w wyostrzonym uproszczeniu, może dawać terapeucie okazję do ustawiania się w roli „mistrza i nauczyciela” wyznaczającego drogi życiowe pacjentowi, uczącego jak żyć, co jest w życiu dobre, a co złe. Wydaje się, że świadomość nadużywania związku terapeutycznego to jeden ze sposobów na uniknięcie nadużywania zaufania pacjenta.

Wzbudzanie nadziei

Wczesne zachowania terapeuty są ważną informacją dla pacjenta. Terapeuta na prezentowane przez pacjenta treści (objawy, wydarzenia życiowe) nie reaguje zaskoczeniem, niepokojem, napięciem czy zagrożeniem, a więc uczuciami, jakich doświadcza pacjent wobec swoich problemów. Terapeuta uspokaja, racjonalnie wyjaśnia objawy, formułuje hipotezy dotyczące ich przyczyn, proponuje metody i formy ich leczenia.

Na początku terapii pacjent najczęściej doświadcza ulgi objawowej.. Niektórzy nazywają ją efektem placebo (por. Frank i Frank, 2005), ule... najczęściej jest ona związana z odreagowaniem bieżących napięć i innych' ^ negatywnych uczuć oraz z doświadczanym poczucicłn bezpieczeństwa w relagi terapeutycznej. Zmniejszenie nasilenia objawów jest informacją o kompetengi terapeuty i o wpływie psychoterapii na samopoczucie pacjenta. Jest to pozytywne doświadczenie zachęcające do kontynuowania terapii, ale przede wszystkim do zmiany oczekiwań dotyczących możliwości wyleczenia. Najczęściej od samego początku pacjent otrzymuje od terapeuty informacje, że wyleczenie będzie związane i' aktywnością pacjenta, ze zmianami w jego życiu. Wzrasta więc nadzieja na-poprawę w tych obszarach funkcjonowania, które dotychczas«były spostrzegane przez pacjenta jako źródło zmartwień, cierpienia i braku peppektyw na przyszłość.

Budowanie poczucia nadziei trwa przez cały okres trwania psychoterapii, w miarę występowania w procesie psychoterapii takich doświadczeń pacjenta jak: asymilacja dawnych urazowych wydarzeń, rozumienie 21