R IV s 17

156 40 PRAC BADAWCZYCH, KTÓRE ZMIENIŁY OBLICZE PSYCHOLOGII

Tobelo 4.4

Pojawianie się niewysłępujących w rzeczywistości przedmiotów podczas przypominania sobie przez badanych sfilmowanego wypadku samochodowego po wypełnieniu kwestionariuszy z pytaniami bezpośrednimi i zawierającymi fałszywe presupozycje

PYTANIE BEZPOŚREDNIE	FAŁSZYWA PRESUPOZYCJA	PROCENT ODPOWIEDZI „TAK” NA BEZPOŚREDNIE PYTANIE ZADANE TYDZIEŃ PÓŹNIEJ
		K	B	F
Czy widzialeś(-aś) na filmie szkolny autobus?	Czy widzialeś(-aś) dzieci wsiadające do szkolnego autobusu?	6	12	26
Czy na początku filmu widziałeś(-aś) ciężarówkę?	Czy na początku filmu ciężarówka była zaparkowana obok samochodu osobowego?	0	8	22
Czy widzialeś(-aś) środkową linię na szosie?	Czy inny samochód przekroczył środkową linię szosy?	8	14	26
Czy widzialeś(-aś) kobietę pchającą wózek?	Czy kobieta pchająca wózek przeszła przez jezdnię?	26	36	54
Czy widzialeś(-aś) na filmie stodołę?	Czy widzialeś(-aś) samochód kombi stojący przed stodołą	2	8	18

K - grupa kontrolna; B = grupa pytań bezpośrednich, F = grupa fałszywych presupozycji (ze s. 568)

Proste założenie, że przypominanie sobie jest jedynie mniej lub bardziej dokładnym odtworzeniem zdarzenia nie tłumaczy wyników tych badań. Ilustruje to rycina 4.7, na której znajduje się porównanie tradycyjnie rozumianego procesu przypominania sobie i tego, w jaki sposób ten proces wyjaśnia Loftus.

Jak widać, dodano włączenie nowych informacji do wspomnienia. Z kolei ta nowa informacja powoduje, że nasze pierwotne wspomnienie się zmienia, jest rekonstruowane. Jeżeli później ktoś zada nam pytanie na temat tego zdarzenia, to to, co sobie przypomnimy, nie będzie wspomnieniem prawdziwego pierwotnego zdarzenia, ale jego rekonstruowaniem. Loftus stwierdziła, że właśnie proces rekonstrukcji jest odpowiedzialny za to, że stodoły, szkolne autobusy, ciężarówki, kobiety prowadzące wózki i środkowe linie na szosie w magiczny sposób pojawiły się we wspomnieniach badanych, chociaż nie stanowity one części pierwotnego doświadczenia. Fałszywe presupozycje zawarte w zadawanych pytaniach subtelnie dostarczały nowych informacji, które w niezamierzony sposób były włączane do pierwotnego wspomnienia o zdarzeniu.

Stosując te odkrycia do dochodzeń w sprawach karnych, Loftus zwróciła uwagę na to, że często świadkowie są wielokrotnie przesłuchiwani. Policja zadaje im pytania w miejscu popełnienia przestępstwa, następnie rozmawiają z prokuratorem przydzielonym do danej sprawy, a potem są jeszcze raz przesłuchiwani, kiedy składają zeznania w sądzie. Możliwe że podczas różnych przesłuchań zostaną poczynione fałszywe presupozycje, prawdopodobnie bez takiej intencji. Może się to zdarzyć na niezliczone sposoby. Wykazano, że powszechnie zadawane i niewinnie brzmiące pytania, takie jak: „Jak wyglądał pistolet tego faceta?” lub „Gdzie był zaparkowany samochód, którym sprawcy uciekli z miejsca przestępstwa?”, zwiększają prawdopodobieństwo, że świadek będzie pamiętał pistolet i samochód, którym uciekli sprawcy, nawet jeżeli w rzeczywistości tych obiektów nie było na miejscu przestępstwa (Smith, Ellsworth, 1987). Podczas gdy świadek, przedstawiciele stron, sędzia i ława

TEORIA LOFTUS

PODEJŚCIE TRADYCYJNE

Rycina 4.7

Przypominanie sobie wydarzenia w odpowiedzi na zadane pytanie