60707 R IV s 12

146 40 PRAC BADAWCZYCH, KTÓRE ZMIENIŁY OBLICZE PSYCHOLOGII

Druga omawiana tu praca badawcza została nazwana eksperymentem „orientacji przestrzennej”. Zwolennicy teorii bodziec - reakcja utrzymywali, że szczur „wie”, gdzie znajduje się nagroda-pożywienie dopiero wtedy, kiedy przejdzie już wcześniej przez cały labirynt (i doświadczy bodźca w połączeniu z reakcją). Jest to coś podobnego do stwierdzenia, że wiesz, gdzie się znajduje Twoja sypialnia wyłącznie wtedy, kiedy uzmysłowisz sobie wyjście z kuchni, przejście przez pokój dzienny, a następnie przez korytarz, obok drzwi do łazienki, i wejście do Twojego pokoju. W rzeczywistości posiadasz umysłową reprezentację tego, gdzie znajduje się Twoja sypialnia, bez konieczności „przebiegania przez labirynt” całego mieszkania. Tolman opracował technikę orientacji przestrzennej, aby wykazać, że szczury, które już poznały labirynt, wiedzą, gdzie się znajduje nagroda-pożywienie w stosunku do miejsca startu, choćby niektóre elementy labiryntu radykalnie zmieniono lub nawet usunięto.

Najpierw szczury nauczyły się przechodzić przez prosty labirynt pokazany na rycinie 4.4. Na początku wchodziły do labiryntu, przebiegały przez okrągły stół i nieco okrężnie prowadzącą ścieżką zmierzały do pożywienia znajdującego się na końcu drogi. Ten prosty labirynt nie stanowił problemu dla szczurów, po dwunastu próbach opanowały go niemal doskonale.

Następnie labirynt zmieniono w taki sposób, że jego korytarze tworzyły promienisty wzór, podobny do tego, który przedstawiono na rycinie 4.5. Kiedy wyszkolone szczury próbowały przejść swoją zwykłą trasą, okazało się, że jest zablokowana, więc musiały powrócić do okrągłego stołu. Miały do wyboru 12 korytarzy, którymi mogły spróbować dotrzeć do miejsca, gdzie poprzednio znajdowało się pożywienie. Rycina 4.6 przedstawia liczbę szczurów, które wybrały każdą z dwunastu możliwych dróg.

Wyjście z labiryntu (nagroda - pożywienie)

_Rycino 4.4_

Eksperyment dotyczący orientacji przestrzennej: Prosty labirynt (ze s. 202)

_Rycino 4.5_

Eksperyment dotyczący orientacji przestrzennej: Labirynt promienisty

(adaptacja ze s. 203)

Liczba szczurów

Numer korytarza

_Rycino 4.6_

Eksperyment dotyczący orientacji przestrzennej: Liczbo szczurów wybierających każdy z korytarzy

(adaptacja ze s. 204)