R IV s 9

140 40 PRAC BADAWCZYCH, KTÓRE ZMIENIŁY OBLICZE PSYCHOLOGII

a +    6    + c ⁺ d ⁺ e

KOLEJNE BADANIA I KRYTYKA

Sam Asch w swoim omówieniu wskazał na ważny argument krytyczny, o którym zapewne już potny ślałeś(-aś). Eksperymenty dotyczyły opisów ludzi, a nie samych ludzi. Asch przyznaje, że obserwacja rzeczywistych ludzi może obejmować inne procesy, takie, które nie zaszły podczas tych badań. Brak realizmu jest zawsze potencjalnym problemem badań laboratoryjnych. Dlatego pokrewne badania prowadzone kilka lat później przez Harolda Kelly’ego okazały się bardzo interesujące (Kelly, 1950).

Kelly w naturalnych warunkach zreplikował eksperyment Ascha. Studentom psychologii powiedziano, że będą mieć zajęcia z wykładowcą spoza wydziału. Polowie studentów przedstawiono opis gos'cia, wykorzystując listę cech z eksperymentu Ascha zawierającą słowo ciepły, podczas gdy druga połowa otrzymała taki sam opis ze słowem zimny, Następnie wykładowca przybył i poprowadził około dwudziestominutową dyskusję. Później studentów poproszono o dokonanie oceny tej osoby pod kilkoma względami. Chociaż studenci wzięli udział w tych samych zajęciach (a wykładowca nie był świadomy celu tego eksperymentu), ich spostrzeżenia były zupełnie różne. Tabela 4.3 przedstawia, jak odmiennie obie grupy oceniły wykładowcę pod względem kilku wymiarów podobnych do tych stosowanych przez Ascha. Co ważniejsze, studenci z grupy, której przedstawiono gościa jako osobę ciepłą, współdziałali z nim w bardziej przyjazny sposób, częściej się śmiali z jego dowcipów,

Tabela 4.3

Ocena wykładowcy spoza wydziału dokonana przez studentów

LP.	OKREŚLENIE	CIEPŁY	ZIMNY
1.	egocentryczny	6,3	9,6
2.	drażliwy	9,4	12,0
3.	nietowarzyski	5,6	10,4
4.	niepopularny	4,0	7,4
5.	oficjalny	6,3	9,6
6.	bez poczucia humoru	6,3	11,7
(adaptacja z: Kelly, 1950)

a podczas dyskusji zadawali więcej pytań. Oznacza to, że niewielkie zmiany cech głównych powodują nie tylko zmianę naszej opinii na temat danej osoby, ale również zmieniają nasze zachowanie wobec niej.

Prace badawcze Ascha wywarły wielki wpływ na jedną z najbardziej dziś produktywnych dziedzin nauk behawioralnych - psychologię poznawczą. Jednym z teoretycznych filarów, na których spoczywa psychologia poznawcza, jest pojęcie schematu. Schemat definiuje się jako podstawową jednostkę wiedzy powstałą w wyniku uprzednich doświadczeń, która służy jako ramy do oceniania przyszłych doświadczeń i która wpływa na sposób postrzegania ludzi i wydarzeń oraz reagowania na ludzi i wydarzenia. Za pomocą schematów organizujesz informacje na temat świata (całościowe omówienie pojęcia schematu zob. w: Fiske, Taylor, 1984). To, że ponad pięćdziesiąt lat temu Asch przyglądał się, jak mózg organizuje informacje, formułując sądy na temat innych łudzi, pomogło wytyczyć szlak dla dzisiejszej psychologii poznawczej.

NAJNOWSZA LITERATURA

Prace Ascha nad wydawaniem sądów społecznych nadal mają zasadniczy wpływ na badania prowadzone dziś przez psychologów społecznych i poznawczych. Od 1997 do połowy 2000 roku autorzy ponad 75 publikacji powoływali się na artykuł Ascha z 1946 roku. Prace te dotyczyły procesu wydawania sądów społecznych w wielu różnych sytuacjach i kontekstach. Jedna z nich zdaje się rozpoczynać badania dokładnie w tym miejscu, w którym zakończył je Asch (i Kelly). Zbadano związek pomiędzy spostrzeganą serdecznością (warmth) wykładowców college’ów a jakością pisemnych ocen wystawianych im przez ich studentów (Best, Addison, 2000). Podczas tego badania nauczyciele akademiccy przejawiali różne zachowania określone przez Ascha jako oznaki serdeczności lub oziębłości (coldness). Zgodnie z oczekiwaniami, kiedy wypowiedzi i zachowania profesorów były serdeczne, studenci oceniali ich istotnie wyżej na skali wskaźników emocjonalnych (na przykład sympatii). Jednak zmiany na skali serdeczności - oziębłości nie zdawały się wpływać na ogólną ocenę skuteczności nauczyciela. Wynika z tego, że studenci, przynajmniej w pewnych przypadkach, rozpoznają, iż sympatia, jaką darzą pewnych profesorów, nie oznacza automatycznie uznania ich za najlepszych nauczycieli.

Inne badania opierające się na pracach Ascha, które zapewne zabrzmią dla Ciebie wiarygodnie, dotyczyły formułowania sądów na temat ludzi, którzy byli rozważani jako ewentualni znajomi, współpracownicy lub pracownicy albo jako ewentualna sympatia (Shaw, Steers, 1996). Sześćdziesięciu mężczyzn i sześćdziesiąt kobiet wyszukiwało informacje na temat wyglądu zewnętrznego danej osoby, jej typowych zachowań, podstawowych cech osobowości, a także informacji demograficznych dotyczących tej osoby (wiek, dochody, itp.), które miałyby im pomóc podjąć decyzję o przyporządkowaniu tego człowieka do każdej z czterech kategorii. Jak można się było spodziewać, badani najwięcej uwagi poświęcali cechom osobowości