41444 R IV s 3

128 40 PRAC BADAWCZYCH, KTÓRE ZMIENItY OBLICZE PSYCHOLOGII

thal i jego współpracownik, Jacobson, uzyskali pomoc szkoły podslawowej (zwanej Oak School) znajdującej się w dużym mieście, w dzielnicy zamieszkałej głównie przez przedstawicieli mniej zamożnej części klasy średniej.

METODA

Przy współpracy administracji Oak School na początku roku szkolnego wszystkich uczniów klas 1-6 poddano testowi inteligencji (zwanemu TOGA - Tests of General Ability - Testami Zdolności Ogólnych). Wybrano ten właśnie test, ponieważ jest to test niewerbalny, a jego wyniki tylko w nieznacznym stopniu zależą od wyuczonych w szkole umiejętności, takich jak czytanie, pisanie i liczenie. Poza tym był to test, którego prawdopodobnie nie znali nauczyciele z Oak School. Nauczycielom powiedziano, że uczniów poddano Harwardzkiemu Testowi Uczenia się (Harvard Test of Inflec-ted Acąuisition). Ten podstęp byl w tym wypadku ważny, chodziło bowiem o to, aby w umysłach nauczycieli wytworzyć oczekiwania, które były koniecznym warunkiem powodzenia eksperymentu. Ponadto wyjaśniono nauczycielom, że Harwardzki Test opracowano po to, by prognozować szkolne sukcesy i szybki rozwój. Innymi słowy, nauczyciele byli przekonani, że uczniowie, którzy uzyskali wysoki wynik w teście, są gotowi w najbliższym roku szkolnym przejawiać zwiększone możliwości uczenia się. W rzeczywistości ten test nie miał wartości prognostycznej.

W Oak School na każdym z sześciu poziomów nauczania były trzy klasy. Wszyscy nauczyciele (szesnaście kobiet i dwóch mężczyzn) otrzymali listę uczniów ze swoich klas, których wyniki mieściły się w górnych 20% Testu Harwardzkiego,

=3

o

-6

S

iz

9

Cl.

tT

C

S

a

Klasa

Rycina 4.1

Wzrost ilorazu inteligencji (klasy od pierwszej do szóstej)

a zatem były to osoby, które mogły uzyskiwać najlepsze wyniki w najbliższym roku szkolnym. A oto klucz do tego eksperymentu: na przekazanych nauczycielom listach z nazwiskami osób, które (jakoby) uzyskały najlepsze wyniki, umieszczono uczniów wybranych w sposób całkowicie losowy. Jedyna różnica pomiędzy nimi a innymi uczniami (grupą kontrolną) polegała na tym, że nauczycielom powiedziano, iż uczniowie z listy mogą osiągnąć niezwykłe intelektualne wyniki.

Pod koniec roku szkolnego wszystkich uczniów jeszcze raz poddano temu samemu testowi (TOGA) i obliczono zmianę ilorazu inteligencji u każdego z dzieci. Następnie można było sprawdzić różnice w zmianie ilorazu inteligencji pomiędzy grupą eksperymentalną a grupą kontrolną i rozpatrzyć, czy powstał efekt oczekiwań.

WYNIKI

Rycina 4.1 pokazuje wyniki porównania wzrostu ilorazu inteligencji w grupie eksperymentalnej i w grupie kontrolnej. W całej szkole u dzieci, wobec których nauczyciele mieli wyższe oczekiwania związane z rozwojem intelektualnym, zanotowano - średnio - istotnie większy wzrost ilorazu inteligencji niż u dzieci z grapy kontrolnej (odpowiednio 12,2 i 8,2 punktów). Jednak analiza ryciny 4.1 wskazuje, że ta różnica jest spowodowana ogromną różnicą zaobserwowaną w klasach pierwszej i drugiej. Poniżej zostaną omówione prawdopodobne przyczyny tego stanu rzeczy. Rosenthal i Jacobson zaproponowali inny przydatny i wiele wyjaśniający sposób organizowania danych dotyczących uczniów klas pierwszych i drugich. Rycina 4.2 przedstawia procent

Zwiększenie ilorazu inteligencji

Rycina 4.2

Procent pierwszo- i drugoklosistów, których iloroz inteligencji znacznie wzrósł