R IV s 7

40 PRAC BADAWCZYCH, KTÓRE ZMIENIŁY OBLICZE PSYCHOLOGII

METODA

Asch w swoim artykule pisze o dziesięciu eksperymentach. Jednak w tym omówieniu ograniczymy się tylko do dwóch (I i III), które wywarły największy wpływ na nauki psychologiczne i do których najczęściej odwołują się autorzy kolejnych badań i publikacji.

Asch, prowadząc wczes'niejsze badania, stwierdził, że nie wszystkie cechy, które zauważamy u innych, mają takie samo znaczenie podczas formułowania sądów na temat tych osób. Cechy, które mają największy wpływ na formułowanie ogólnej oceny danej jednostki, nazywane są głównymi, te mniej ważne zaś - pobocznymi. Aby sprawdzić istnienie i relatywny wpływ tych dwóch typów cech, Asch przedstawił badanym listę cech i poprosił o sformułowanie sądu na temat osoby posiadającej wymienione przymioty.

Badanymi byli studenci uniwersytetu. W pierwszym eksperymencie grupa A składała się z 90 studentów, a grupa B - z 76. Poproszono ich o uważne słuchanie podczas odczytywania im listy przymiotników opisujących przymioty człowieka, a następnie o sformułowanie globalnej oceny opisywanej osoby.

Grupie A przeczytano następującą listę: inteligentny, zręczny, pracowity, ciepły,

stanowczy, praktyczny, ostrożny.

Grupie B przeczytano następującą listę: inteligentny, zręczny, pracowity, zimny,

stanowczy, praktyczny, ostrożny.

Jak widać, obie listy są takie same z wyjątkiem jednego słowa: ciepły został zamieniony na zimny.

Następnie badanych poproszono o napisanie krótkiego szkicu na temat opisanej osoby i o wybranie z każdej z osiemnastu par przeciwstawnych określeń tego, które

Tabela 4.1

Lista określeń, którą otrzymali badani

1.	hojny-skąpy	10.	bezwzględny - ludzki
2.	głupi - mądry	11.	atrakcyjny fizycznie - nieatrakcyjny
3.	niezadowolony - zadowolony	12.	wytrwały - niestały
4.	drażliwy - dobroduszny	13.	frywolny - poważny
5.	dowcipny - bez poczucia humoru	14.	powściągliwy - gadatliwy
6.	towarzyski - nietowarzyski	15.	egocentryczny - altruistyczny
7.	popularny - niepopularny	16.	z wyobraźnią - bez wyobraźni
8.	nieodpowiedzialny - odpowiedzialny	17.	silny - slaby
9.	ważny - nieważny	18.	nieuczciwy - uczciwy
(ze s. 262)

- ich zdaniem - najlepiej pasuje do tej osoby. Listę tych określeń przedstawiono w tabeli 4.1.

Taką samą procedurę, z dwiema wszakże zmianami, zastosowano w wypadku drugiego z omawianych tu eksperymentów (eksperyment 111). Po pierwsze, w grupie A było tylko 20, a w grupie B - 26 badanych. Była to stosunkowo niewielka zmiana. Ważną różnicą była inna lista cech:

Grupie A odczytano następującą listę: inteligentny, zręczny, pracowity, uprzejmy, stanowczy, praktyczny, ostrożny.

Grupie B odczytano następującą listę: inteligentny, zręczny, pracowity, obcesowy, stanowczy, praktyczny, ostrożny.

Badani nie pisali szkiców (przynajmniej nie ma o nich mowy w artykule), ale mieli wybierać z tej samej listy określeń, co badani w eksperymencie 1.

Należy pamiętać, że jedyną różnicą pomiędzy dwiema grupami w obydwu tych eksperymentach była zmiana jednego słowa na liście cech. Asch chciał się dowiedzieć, jaki wpływ to jedno słowo miało na ogólną ocenę sformułowaną w umyśle badanych.

WYNIKI

Wyniki tych eksperymentów uzyskano, analizując pisemne szkice opisujące ludzi i ustalając procent badanych z różnych grup, którzy wybrali poszczególne wyrazy z 18 par określeń znajdujących się na liście.

Oto dwa przykłady szkiców napisanych przez badanych z dwu grup (ze s. 263 artykułu).

Grupa A (ciepły): Osoba, która jest przekonana, że ma rację w pewnych sprawach, chce, żeby inni poznali jej punkt widzenia, jest uczciwa w dyskusji i chce w niej wygrać.

Grupa B (zimny): Osoba dosyć snobistyczna, która uważa, że jej sukcesy i inteligencja stawiają ją wyżej od przeciętnych ludzi. Wyrachowana i niesympatyczna.

Wyraźnie widać, że badany z grupy A odniósł się bardziej przychylnie do osoby opisywanej przez siebie w szkicu niż badany z grupy B. Była to ogólna tendencja występująca w szkicach. Tabela 4.2 przedstawia procent badanych w obydwu eksperymentach, którzy wybrali pozytywne określenie z każdej pary.

Tabela 4.2 zawiera dużo danych i na początku może się wydawać nieco myląca. Ale dokładna analiza kolumn CIEPŁY i ZIMNY prowadzi do spostrzeżenia, że procent badanych przypisujących pewne pozytywne cechy opisywanej osobie jest uderzająco większy w grupie, która otrzymała listę z cechą: CIEPŁY. Badani, którzy usłyszeli słowo ciepły w opisie, oceniali tę osobę jako hojną, mądrą, zadowoloną,