ScannedImage 88

92 Rozdział HI. Totemiczna struktura społeczna

Jednak teza Levi-Straussa o całkowicie społecznym charakterze totemizmu jako egzemplifikacji systemów przekształceń pozbawionych religijnego sensu¹ nie da się utrzymać w społecznościach australijskich. Totemy przede wszystkim oznaczają mistyczne więzi między ludźmi (żyjącymi, zmarłymi i nienarodzonymi), jedynie wtórnie oznaczają relacje społeczne. Z kolei odmienną wizję totemizmu australijskiego prezentuje Stanner². Motywuje ją w sposób następujący:

Nigdzie nie spotkałem się z traktowaniem się przez Aborygenów jako, powiedzmy, braci dlatego, że należą oni do tego samego totemu. Oni należą do tego samego totemu, ponieważ są braćmi. Mężczyzna może poślubić kobietę nie dlatego, że należy do innego totemu. Różnica totemów czyni małżeństwo możliwym z innych powodów. Dwaj obcy, którzy odkryją, że należą do tego samego totemu, w wypadku małej różnicy wieku mogą traktować się nawzajem jako przynależnych do klasy braci, jeśli zaś różnica jest duża, w grę wchodzą relacje ojciec-syn czy dziadek-wnuk. Ale totem jest warunkiem wystarczającym a nie koniecznym, aby zaszła taka relacja. Jest znakiem jedności między rzeczami czy osobami zjednoczonymi czymś innym. To „coś innego” jest jednym lub więcej możliwym zespołem oznaczeń tego totemu. Może być wiele możliwych symbolizacji podstaw i przyczyny jedności. Jedną z najpowszechniejszych jest kompleks , jedno ciało — jeden duch — jeden kraj — jeden Sen”³.

Jednak całkowicie przeciwstawna Levi-Straussowskiej teza Stannera, że cały totemizm australijski nie ma charakteru społecznego, wydaje się być zbyt radykalna w świetle analizy strukturalnej. Worsley analizuje system totemiczny Wanindilja-ugwa mieszkających na Groote Eylandt w odniesieniu do koncepcji Levi-Straussa⁴ stwierdzając, że w tym wypadku totemy istnieją przede wszystkim nie w kontekście logicznym lecz mitologicznym, który nadaje im znaczenie. Totem jest zarazem mitem i pieśnią: wyspiarski termin Alauwudawara oznacza kompleksowo totem, pieśń, mit, historię, dzieło sztuki w postaci rysunku, figurę sznurkową itd. Natomiast na korzyść Levi-Straussa wskazuje fakt, że jedynie główne, istotniejsze totemy mają swe wyjaśnienie mityczne, Aranda rozpoznają co najmniej 442 totemy zgrupowane w 60 kategoriach⁵, ale jedynie niewielka ich część ma swoje mity. Pozostałe kategorie można uznać za egzemplifikacje innych porządków. Jak kończy swój artykuł Worsley:

1

   Teza Lćvi-Straussa zamyka się w stwierdzeniu „złudy totemizmu”. Jego zdaniem to sami antropologowie wynaleźli totemizm jako zjawisko religijne, gdyż w istocie jest to wąski wycinek szeregu ogólnych relacji porządkujących typu człowiek - otoczenie przyrodnicze. C. Lćvi-Strauss, Totemizm, Warszawa 1968; tegoż, Myśl nieoswojona, Warszawa 1969.

2

   Por. W. E. H. S t an n e r, Rełigion, Totemism andSymbolism, [w:] Rełigion in Aboriginał Australia, s. 154-172.

3

   W. E. H. S t a n n e r, op. cit., s. 159.

4

   P. W o r s I e y, Groote Eylandt Totemism and Le Totemisme aujurd^fhuU [w:] E. L e a c h [ed.], The Structural Study of Myth and Totemism, A. S. A. Monographs, Nr 5, London-New York-Toronto 1968, s. 141-160.

5

   Spencer i Gillen podają je w Northern Tribes of Central Australia w dodatku B do pracy, s. 767-773.