SDC10593

79

Religia

twórcze ziemi przejawiały się szczególnie w dwóch sferach produkcji: garncarstwie i obróbce metali. Baranioglowego Chnuma uważano za boga, który uformował człowieka z gliny na kole garncarskim (zgodnie z sentencją: „z prochu powstałeś, w proch się obrócisz”)- Jego główna świątynia znajdowała się na wyspie Elefantyna (arab. Jazirat Aswat) w pobliżu południowej granicy kraju, czyli w tym krańcu Egiptu, do którego najpierw docierał coroczny wylew Nilu. Toteż Chnum stał się bogiem odpowiedzialnym za żyzność mułu, z którego wyrabiano ceramikę i z którego wzrastały plony. Elefantyna mieściła także świątynię bogini Satet, wzniesioną, jak wykazały niedawne odkrycia, na miejscu świątyni z czasów predynastycznych; świątynia ta znajdowała się tuż obok otworu w skale, przez który odgłosy nadciągającego przypływu dobiegały nieco wcześniej, niż można było dostrzec podnoszenie się wody w rzece. Satet zaczęto uważać za żonę ołączyła do nich inna miejscowa bogini, Anuket, polująca na gazele, tworząc rób lokalną triadę bóstw. Motyw lokalnych triad świątynnych był typową cechą gii od czasów Nowego Państwa po Okres Rzymski. Chnuma czczono także . Isna), gdzie wraz z parą miejscowych bogiń tworzył kolejną triadę. W Esna, na Elefantynie, przetrwały części najpóźniejszych budowli z czasów rzym-leksty na murach zawierające poetyckie hymny wychwalające Chnuma jako Kiło żyzności, a tym samym życia.

vi mocy związanym z drugim rzemiosłem, obróbką metali, był bóg Ptah. /edstawiali go jako mężczyznę o kształcie mumii, noszącego niebieskie, ściś-rąee do czaszki nakrycie głowy, a w rękach trzymającego berło. Główny ośrodek ku:iu Ptaha znajdował się w Memfis, stolicy Starego Państwa, gdzie mieściły się królewskie warsztaty rzemieślnicze. Twórcza działalność związana z metalurgią obejmowała nie tylko wyrób przedmiotów metalowych, ale także - co może ważniejsze - prace podejmowane przy użyciu metalowych narzędzi; innymi słowy były to wielkie przedsięwzięcia budowlane, podczas których rzemieślnicy, posługując się narzędziami z metalu, wycinali prostopadłościenne bloki, a także tworzyli rzeźby oraz naścienne teksty i reliefy. Ptah działał jako opiekun sztuk i rzemiosł i w tych zakresach mógł być traktowany jako oryginalną siła twórcza. Najobszerniejszym zachowanym przekazem dotyczącym roli Ptaha jaktStwórcy jest tekst wyryty na,bazaltowej steli na polecenie kuszyckiego faraona Szabaki; wedle wstępu do tej inskrypcji król nakazał przenieść na nią tekst z odnalezionego w złym stanie manuskryptu świątynnego. Naukowcy ciągle dyskutują na temat czasu napisania oryginalnego tekstu; obecnie sądzi się na podstawie podobieństw treści, że oryginał należy datować na późne Nowe Państwo. Tekst opisuje, jak Ptah stworzył świat, nadając imiona i w ten sposób rozdzielając ląd od wody, światło od ciemności, niebo od Ziemi i tak dalej. W Memfis u boku Ptaha dołączyły dwie inne postaci związane z dziełem stworzenia, formując z nim miejscową „świętą rodzinę”, czyli triadę bóstw. Nefertum - życiodajny zapach lotosu przy powstaniu świata - stał się w niej dzieckiem; żoną Ptaha została Sechmet (‘potężna’) o głowie lwicy. Przykład tej bogini wprowadza nas w problematykę podwójnego charakteru praktycznie wszystkich bogiń egipskich, przez co z niepokojącą łatwością mogły one zamieniać się miejscami i cechami charakteryzującymi je w ikonografii. Sechmet jednocześnie broniła pana stworzenia oraz atakowała jego wrogów; była miłością i nienawiścią zarazem. W świątyniach Egiptu boginią