Skanowane9

z ziemią, a więc za „środek”, przez który przechodzi oś świata, za obszar przepojony sacrum, za miejsce, w którym można dokonać" przejścia z jednego szczebla kosmicznego do drugiego. Według wie-" rżeń mezopotamskich na przykład „góra krajów” łączy niebo z ziemią (Jeremias, Handbuch, s. 130), a w mitologii indyjskiej góra Meru wznosi się w pośrodku świata, a nad nią błyszczy gwiazda polarna (Kirfel, Kosmographie, s. 15). Ludy uralsko-ałtajskie znają również górę centralną Surnbur, Sumir lub Sumeru, na której szczycie zawieszona jest gwiazda polarna (wierzenia Buriatów, Holmberg, Der Baum des Lebens, s. 41). Według wierzeń irańskich święta góra Haraberazaiti (Harburz) znajduje się w pośrodku ziemi i łączy się z niebem (teksty u Christensena, Le premier homme, t. II, s. 42). W Eddzie występuje Himingbjórg, który, jak nazwa na ta wskazuje, jest „górą niebieską”; tam tęcza (Bifróst) sięga stropu nieba. Podobne wierzenia można spotkać u Finów, Japończyków itd.

„Góra”, będąc punktem styku nieba z ziemią, znajduje si4. „w centrum świata” i oczywiście jest najwyższym punktem na, świecie. tTotpż obszary kon""1|TYir’"T-~- „miejsca święte”, świątyni) pałace, święte miasta — są upodabniane do ..gór” i również stają si „centrami”, tzn. stają się w magiczny sposóbJuategEalną_czgści, <?7P7ytn póry lfr>smicznei (por. § 145). Góry Tabor i Garizim w Pat lestynie były również „centrami”, a Palestyna, „ziemia święta”

¹ uważana za najwyższe miejsce świata, nie była dotknięta potopei „Ziemia Izraela nie została zalana przez potop” — powiada te) rabinistyczny (przytoczony przez Wensincka, The Navel of the Eart'' s. 15; inne teksty u Burrowsa, Labyrinth, s. 54). Dla chrzęści ja Golgota znajduje się w centrum świata, jest bowiem szczytem gói kosmiczhej oraz miejsca, na którym został stworzony i pochowan Adam. Według tradycji islamu najwyższym miejscem ziemi j Kaaba, gdyż „gwiazda polarna dowodzi, że znajduje się dokładni nad środkiem nieba” (tekst z Kisa’i, cyt. przez Wensincka, dz. cyt s. 15).

Nawet imiona świątyń i świętych wież świadczą o tym proces⁵ upodabniania do góry kosmicznej: „góra-dom”, „dom góry wszys' kich krajów”, „góra huraganów”, „połączenie nieba z ziemią” i¹ (Th. Dombart, Der Sakralturm, s. 34). Wyraz sumeryjski na ozn czenie zikkurratów brzmi U-Nir (góra), co Jastrow tłumaczy j „widoczna z dala” (Sumerian and Akkadian Views of Beginnin

s. 289). Zikkurat była właściwie „górą kosmiczną”, tzn. symbolicznym obrazem kosmosu; siedem pięter wyobrażało siedem planetarnych niebios (tak jak w Borsippie) i miało barwy świata (jak w Ur). Świątynia Borobudur jest również obrazem kosmosu i zbudowana jest na kształt sztucznej góry. Gdy świętość świątyni (góra = centrum świata) rozprzestrzeniła się na całe miasto, miasta wschodnie same stawały się „centrami”, szczytami góry kosmicznej, miejscami styku obszarów kosmicznych. Larsa na przykład nazywana była „domem łączącym niebo z ziemią”, a Babilonia to „dom fundamentów nieba i ziemi”, „połączenie nieba i ziemi”, „dom świetlistej góry” itd. (Dombart, s. 35). W Chinach stolica doskonałego władcy znajduje się dokładnie w pośrodku wszechświata (Granet, La pensee chinoise, s. 324), tzn. na szczycie góry kosmicznej.

Powrócimy w innym rozdziale do owej symboliki centrum kosmicznego, w której góra spełnia tak ważną rolę (§ 143). Możemy jednak już teraz stwierdzić, jaką moc uświęcającą posiada „wysokość”. Wyższe sfery są przepojone świętymi mocami. Wszystko, co bliższe jest niebu, partycypuje w mniejszym lub większym stopniu w transcendencji. CWysokość”, „wyższość” upodabnia się do tego, co transcendentne r-nadludzkie. Każde „wstępowanie” staje się przełamaniem danej płaszczyzny, przejściem na tamtą stronę, przekroczeniem świeckiej przestrzeni i sposobu bycia. Nie trzeba chyba dodawać, że świętość „wysokości” jest warunkowana świętością wyższych sfer atmosfery, a więc ostatecznie świętością nieba. Góra, świątynia, miasto itd. zostały uświęcone dlatego, że nabrały prerogatyw „centrum”, tzn. zostały upodobnione do najwyższego szczytu wszechświata, do punktu styku nieba z ziemią. A zatem konsekracja, która dokonuje się przez obrzędy wstępowania, wspinania się na góry lub po “drabinach, nabiera ważności dzięki temu, że wprowadza praktykującego te obrzędy do wyższej sfery niebiańskiej. Bogactwo i rozmaitość symboliki „wstępowania” są na pozór tylko chaotyczne; rozpatrywane jako całość, obrzędy te i symbole mają swe wytłumaczenie w świętości „wysokości”, tzn. tego, co niebiańskie. Przekroczenie ludzkiego sposobu bycia przez dostanie się w.świętą strefę (świątynia, ołtarz), przez konsekrację rytualną lub przez śmierć wyraża się konkretnie przez „przejście”, „wspinanie”, „wstępowanie”.

103