skanowanie0004 (166)

Czy koncepcja inteligencji emocjonalnej jest spójna z istniejącymi teoriami emocji i inteligencji? Badania nad IE różnią się między sobą m.in. tym, jak bardzo odnoszą się do teorii emocji lub poznania. Badania nad inteligencją dowodzą, że istnieją stabilne różnice indywidualne w poziomie zdolności poznawczych i przynoszą dowody na poparcie tej tezy z danych neurologicznych i procesów przetwarzania informacji. Nie wiadomo, czy podobne zależności są właściwe IE (por. rozdz. 7). W przeciwieństwie do tego, badacze emocji (np. La-zarus, 1991) przekonują, że emocje nie są jednoznacznie adaptacyjne lub nieadaptacyjne. Jak zatem połączyć ogólne różnice indywidualne w poziomie kompetencji z niejednoznacznością w zakresie adaptacyjnych zachowań emocjonalnych? Te pytania, i wiele innych, czekają na rzetelne odpowiedzi.

Badania dotyczące inteligencji emocjonalnej

Badania to kluczowe ogniwo łączące teorię z praktyką. Bez dobrych, rzetelnych badań nie można zweryfikować żadnej koncepcji teoretycznej. Brak danych empirycznych nie pozwala także wyciągać wniosków natury praktycznej - bez nich nie wiemy, czy zależności postulowane przez teoretyków istnieją rzeczywiście, czy są tylko wyrazem ich myślenia życzeniowego. Co więcej, niekiedy zdarza się, że pozornie oczywiste zależności nie uzyskują potwierdzenia empirycznego. Żeby zatem móc zweryfikować założenia teoretyczne dotyczące IE i wyciągać z nich praktyczne wnioski, trzeba odpowiedzieć na podstawowe pytanie: w jaki sposób należy badać ten fenomen?

Czym badać inteligencję emocjonalną? Dotychczas stosowane narzędzia

Rzetelne i trafne narzędzie do pomiaru jakiejś cechy jest warunkiem koniecznym, aby uznać, że owa cecha istnieje i jest odrębna od innych. Jak piszą Matthews, Zeidner i Roberts (2002), idealny test powinien spełniać cztery kryteria.

Po pierwsze, jego zawartość powinna obejmować wszystkie ważne aspekty badanego zjawiska. Jeśli dotyczy tylko niektórych obszarów, lub jeśli poza konstruktami zawierającymi się w definicji bada również inne - nie jest dobrym testem. Po drugie - powinien być rzetelny.

Oznacza to m.in., że osoba, którą zbadamy tym testem dwukrotnie, za każdym razem powinna uzyskać podobne rezultaty. Jeśli tak nie jest, oznacza to prawdopodobnie, że to, co mierzymy, nie jest względnie stałą dyspozycją, bądź sam pomiar jest nierzetelny. Innym dowodem na rzetelność narzędzia jest stopień, w jakim różne pozycje testu generują podobne odpowiedzi. Jeśli korelują ze sobą wysoko, oznacza to, że badają tę samą zdolność lub cechę. Trzecim kryterium jest użyteczność. Jeśli narzędzie nie przewiduje żadnych istotnych skutków posiadania cechy przejawiających się w życiu, nie jest w ogóle potrzebne. Czwarte kryterium dotyczy podobieństwa i niezależności narzędzia od pozostałych testów. Poprawnie skonstruowany test powinien korelować z innymi narzędziami mierzącymi tę zdolność i nie wykazywać znaczących związków z metodami pomiaru innych zdolności.

Idealny test inteligencji emocjonalnej powinien zatem opierać się na spójnym modelu teoretycznym i w zgodzie z nim zawierać wszelkie aspekty tego zjawiska, pomijając przy tym inne zdolności, które nie są bezpośrednio związane z IE. Na podstawie wyników takiego testu powinniśmy móc przewidywać, jak człowiek prawdopodobnie się zachowa i co może osiągnąć. Wyniki tego testu nie powinny silnie korelować z wynikami testów mierzących inne cechy, np. optymizm (gdyby tak było, można się zastanawiać, czy narzędzie nie jest w istocie kolejną miarą optymizmu). Testem IE powinno być zatem tylko (akie narzędzie, które mierzy dokładnie to, co przewiduje model, na którym został oparty, i nic więcej.

Do tej pory skonstruowano co najmniej kilkanaście testów badających inteligencję emocjonalną. Czy spełniają one wymienione tu kryteria? Większość z nich należy do grupy metod samoopisowych, drugi typ narzędzi to testy zdolności. Kwestionariusze samoopisowe polegają na poproszeniu respondenta o zadeklarowanie poziomu własnych zdolności (np. czy potrafisz rozpoznawać złożone emocje?), opierają się zatem na refleksji i wglądzie badanego we własne życie psychiczne. Testy zdolności badają rzeczywiste zdolności (np. spostrzegania złożonych emocji) i są zazwyczaj znacznie bardziej czasochłonne niż kwestionariusze. Do najczęściej stosowanych należą:

1. SSRI (Schutte Self-Report Inventory) nazywany także SREIT (Self-Report Emotional Intelligence Test), lub EIS (Emotional Intelligence Scalę) (Schutte i in., 1998), w polskiej adaptacji znany jako Kwestio-

25