skanowanie0009 (141)

Tf¥ APOKRYFY

wszoplanową rolę. Ostatnim królem, trzynastym, byłby Tytus, który z ramienia Wespazjana prowadził zwycięską wojnę z Żydami. Obraz dwóch popiersi na szczeblach drabiny przypomina obraz aktualnie panującego cesarza i bogini Romy. Ponieważ Tytus jest tutaj ukazany jako ostatni z panujących królów, dlatego należy przypuszczać, że autor pisał jeszcze za jego życia, być może pod wpływem takich nieszczęść, jakie spadły na cesarstwo rzymskie w owym czasie, jak wybuch Wezuwiusza (79 r. po Ch.) i klęska głodu, które Żydzi odczytywali jako karę Bożą za zburzenie Jeruzalem.

Utwór powstałby zatem w latach 79—81 po Chr. i był pierwotnie napisany w języku hebrajskim przez jakiegoś Żyda zamieszkującego Palestynę. Z tekstu trudno jest uściślić, z jakich kół mógł on pochodzić.

3. 4 EZDRASZA (APOKALIPSA EZDRASZA)

Wymienia się aż sześć ksiąg pod imieniem Ezdrasza i Zdarza się czasem, że różnymi nazwami oznacza się tę samą księgę. Od czasów średniowiecza niektóre rękopisy hebrajskie zaczęły oddzielać kanoniczną Księgę Ezdrasza od równie kanonicznej Księgi Nehemiasza. Poprzednio zaś obie nosiły jeden tytuł wzięty od imienia Ezdrasza. Kodeksy Aleksandryjski i Watykański posiadają dwie Księgi Ezdrasza oznaczone literą A i B. Pierwsza (A) to apokryf, druga (B) to tłumaczenie kanonicznych Ksiąg Ezdrasza—Nehemiasza. Biblia łacińska zawiera cztery księgi:

1    Ezd — jest to tłumaczenie kanonicznej Księgi Ezdrasza;

2    Ezd — jest to tlumaczenię kanonicznej Księgi Nehemiasza;

3    Ezd — jest to apokryf wymieniany przez LXX jako Ezdrasz A (ta księga nazwana jest również

1 Ezdrasza):

4    Ezd — to Apokalipsa Ezdrasza zawarta w rozdziałach 3-14.

Ponadto uczeni wyróżniają w 4 Ezdrasza księgę 5 Ezdrasza, obejmującą rozdziały 1-2 i będącą pismem chrześcijańskim, napisanym po grecku prawdopodobnie w II w. po Chr., oraz 6 Księgę Ezdrasza zawartą w 15n rozdziale 4 Ezdrasza, również dokument pochodzenia chrześcijańskiego skomponowany w III w. po Chr.

Tekst 3 Ezd (inaczej: Ezdrasz A lub 1 Ezdrasza) znajduje się w wydaniach LXX i Wulgaty. Treść apokryfu pokrywa się z materiałem zawartym w 2 Kin 35n, w Księdze Ezdrasza i Nehemiasza 7n. Prawdopodobnie mamy tutaj do czynienia z tłumaczeniem hebrajskiej recenzji kanonicznych Ksiąg Ezdrasza—Nehemiasza.¹

Nas interesuje przede wszystkim 4 Ezd 3-14, czyli Apokalipsa Ezdrasza, która została napisana prawdopodobnie przez naocznego świadka zburzenia Jerozolimy w r. 70 po Chr. (por. 5, 35; 10, 45). Jeśli odczytanie symboliki zawartej w wizji orła 12, 35 jest poprawne, to trzy głowy tam wzmiankowane oznaczają trzech cesarzy: Wespazjana (69—79), Tytusa (79—81) i Domicjana (81—96). Wynika z tego, że Apokalipsa Ezdrasza mogła powstać pod koniec I w. po Chr. Język oryginału był na pewno semicki, ale dzisiaj apokryf znany jest jedynie z tłumaczeń: łacińskiego, syryjskiego, etiopskiego, arabskiego, ormiańskiego, gruzińskiego i nowo odkrytego greckiego fragmentu.²

Na treść apokryfu składa się siedem wizji, jakie miał „Salatiel, który zwany jest również Ezdraszenr’, w trzydzieści lat od zburzenia Jerozolimy przez Babiloóczyków w 587 r. przed Chr. Jest to oczywiście fikcja literacka, w której autor pragnie dać odpowiedź na takie kwestie, jak zło, cierpienie Izraela, wypełnienie się Bożych planów i czas nastania nowego Jeruzalem. Problemy te nurtowały Żydów po upadku Jerozolimy i zburzeniu świątyni w 70 r. po Chr. Autor rozwiązanie widzi w rychłej interwencji Bożej, w sądzie ostatecznym, w którym Bóg nagrodzi sprawiedliwych, a ukarze złych.

Sądząc z treści apokalipsy, autor należał do stronnictwa faryzeuszy szkoły Sza-mmaja, który stawiał surowsze wymagania od znanego z łagodności Hillela.

4. LITERATURA ZWIĄZANA Z IMIENIEM BARUCHA

Z imieniem Barucha, sekretarza proroka - Jeremiasza, związane są trzy księgi. Pierwsza, należąca do kanonu ksiąg świętych powstała najprawdopodobniej w II/I w. przed Chr., druga zachowana w przekładzie syryjskim nosi nazwę 2 Barucha łub Apokalipsy syryjskiej Barucha, trzecia, znana z greckiej i słowiańskiej wersji, oznaczana jest przez krytyków jako 3 Barucha, Zapoznamy się z dwiema ostatnimi.

a) Apokalipsa syryjska Barucha

Podobnie jak Apokalipsa Ezdrasza, również i omawiane dzieło jest fikcją literacką przenoszącą aktualne problemy narodu żydowskiego po zburzeniu Jerozolimy w 70 r. po Chr. na czasy, niewoli babilońskiej. Autor pragnął wyjaśnić czytelnikom, skąd się wzięła tragedia ostatnich dni a jednocześnie natchnąć ich nadzieją na lepsze jutro. Bóg ukarał swój lud, ale po to, by oczyściwszy go z grzechu, przebaczyć mu (13, 10). Doczesne cierpienia mają bowiem charakter leczniczy. Oczyszczają duszę sprawiedliwego i przygotowują go do wiecznej nagrody w życiu przyszłym. Po czasie smutku nastaną czasy ostateczne, w których sprawiedliwi zmartwychwstawszy zasiądą do uczty mesjańskiej.

Apokalipsa Barucha powstała prawdopodobnie pod koniec 96 r. po Chr.³ Została napisana w języku semickim, później przetłumaczona na grecki, a z greckiego na syryjski. W tej ostatniej wersji językowej dotarła do naszych czasów.

Autor był faryzeuszem ze szkoły Hillela.

b) 3 Barucha (Apokalipsa grecka Barucha)

Na treść księgi składa się opis wizji Barucha wędrującego poprzez siedem niebios. Mowa w niej jest o pośrednictwie i opiece aniołów stróżów. Podejmuje wiele wspólnych tematów z 2 Henocha.

1

Zob. H. Langkammer. Księgi Ezdrasza—Nehemiasza, Poznań 1971, 39—42; J. Frankowski, Trzecia Księga Ezdrasza, RBL 26 (1973) 4—7.

2

   Zob. R. Rubin kie wicz, Uri fragment grec cłu IV^C livre d’Esdras (chapitre XI et XII), Le Musćon 89 (1976) 75—87. Na temat doktryny o grzechu w 4 Ezdr pisał J. Mazerski, LibriIVEsdrae doctrina hamartologica, VD 12 (1932) 374—376; 13 (1933) 84—90, 215—222, 247—250, 359—370.

3

   Zob. P. Bogaert, VApocalypse syriaąue de Baruch, I, Paris 1969, 295.