skanowanie0012

78

Błona komórkowa

Ryc. 3.1.8. Spontaniczne formowanie się błon lipidowych z cząsteczek fosfolipidów jest możliwe dzięłi ich właściwościom amfipatycznym: A - cząsteczka amfipatycznego lipidu z grupą polarną (główka i apolarną (ogonki), B — otwarta dwuwarstwa lipidowa, termodynamicznie niestabilna (forma przejśdęa wa), C - zamknięty pęcherzyk, zbudowany z jednej warstwy lipidowej (micela), D - fragment pęcherzyka dwuwarstwowego (liposom)

ny pozostają zawsze w stanie płynności. Dzieje się tak dlatego, że fosfolipidy wchodzące w skład błon naturalnych różnią się długością łańcuchów alifatycznych oraa stopniem ich nasycenia, czyli obecnością jednego lub kilku wiązań typu cis. Jeż* bardzo podobne fosfolipidy leżą obok siebie, to zawsze są poprzegradzane cząsteczl kami cholesterolu, które zapobiegają przejściu fazowemu błony i utracie płynność*

W niekorzystnych warunkach fizycznych, np. przy obniżeniu się temperatury,] błona komórkowa może utracić swoją płynność. Aby temu zapobiec, komórka inicjra je syntezę kwasów tłuszczowych o dłuższych łańcuchach alifatycznych lub o więla szej liczbie wiązań cis. Nowo powstałe kwasy tłuszczowe wchodzą w skład fosfolipM dów błony komórkowej, która dzięki temu mimo obniżonej temperatury jest płyną na i nie ulega przejściu fazowemu. Spadek temperatury poniżej pewnej warto* krytycznej aktywizuje geny odpowiedzialne za syntezę kwasów tłuszczowych oocH powiednio długich łańcuchach alifatycznych. Proces, który zapobiega przejściu fazowemu błony komórkowej, a co w końcowym efekcie oznaczałoby śmierć komór! ki, nazywamy homeowiskozą adaptacyjną. Zjawisko homeowiskozy adaptacyjiH spotyka się u wielu organizmów, np. bakterii żyjących w termicznie zmieniający* się środowiskach, u hibernujących zwierząt, jak np. chomiki syryjskie, których ciepłota dała w czasie hibernacji obniża się z 37 do 5°C. Podobny mechanizm adaptss cyjny występuje również wśród roślin odpornych na niskie temperatury.

Ruchy lipidów w płaszczyźnie błony. Dzięki zastosowaniu techniki spektroskopii 9 zonansu paramagnetycznego, która polega na wprowadzeniu do cząsteczek lipidowych znakowanych rodników (CH3*, H), można było oszacować ich ruchliwość w obrębie jednej płaszczyzny błony komórkowej. Cząsteczki fosfolipidów mogą wykonywać rozmaite ruchy, np. ruchy rotacyjne wokół własnej osi, ruchy fleksyjne