skanowanie0037 (33)

Co więcej, de Campos nie określa swojej pracy mianem „przekładu”, lecz „transluciferaęao mefistofaustico” i twierdzi, że tego rodzaju diaboliczne przedsięwzięcie „ma na celu wymazanie źródła, unicestwienie oryginału”¹. Przekład jest dla niego procesem fizycznym, pożarciem tekstu źródłowego, procesem transmutacji, aktem wampiryzacji. Przekład, jak mówi, jest „como transfusao. De san-gue” [niczym transfuzja. Krwi.]².

Obrazy przekładu jako kanibalizmu czy wampiryzmu, w których tłumacz wysysa z tekstu źródłowego krew, by dać siłę tekstowi docelowemu, czy jako transfuzji krwi, dzięki której biorca otrzymuje nowe życie, można uznawać za radykalne .metafory wyrastające z postmodernistycznej postkolonialnej teorii przekładu. Co istotne, wiążą się one z innymi, omówionymi wyżej postępami w teorii przekładu, ponieważ wspólną cechą ich wszystkich jest odrzucenie hierarchii władzy, która uprzywilejowywała tekst źródłowy, a tłumacza spychała do roli drugorzędnej. Elsę Veira następująco podsumowuje znaczenie teorii kanibalistycznej dla praktyki przekładu:

Kanibalistyczna filozofia przekładu głosząca karmienie się pokarmem pochodzącym z dwóch spiżami, tekstu źródłowego i literatury docelowej, oraz równocześnie odwrotne od tradycyjnego rozumienie przekładu, jakie proponują Benjamin i Derrida, wyciąga na jaw wiele kwestii epistemologicz-nych, na które tradycyjna traduktołogia nie ma odpowiedzi. Innymi słowy, by posłużyć się terminologią Benjamina, traduktołogia tradycyjna domaga się przekładu, rewizji [...] a skoro w ujęciu filozofii kanibalistycznej przekład staje się przepływem dwukierunkowym, pojęcia „źródłowy” i „docelowy” tracą na znaczeniu. Na tej samej zasadzie przestają istnieć oparte na wyższości/podległości relacje władzy między tym, co źródłowe, i tym, co docelowe³.

Nowe badania brazylijskiej translatologii charakteryzuje cała seria metafor fizycznych, często opartych na przemocy, silnie kontrastujących z łagodnymi metaforami opisującymi przekład jako działalność służebną. Również postępy w rozwoju translatologii, które

dokonują się w Kanadzie od połowy lat 80., podkreślają fizyczność przekładu, przede wszystkim jednak w kategoriach na nowo zdefiniowanych relacji seksualnych ujmowanych z perspektywy feministycznej.

Według Helene Cixous pisanie „feministyczne” zachodzi między biegunami męskości i kobiecości: „[...] pisanie jest pracą w tym, co «między», podglądaniem tego samego procesu u niej i u niego, bo to właśnie jest warunkiem życia, odwracaniem dzieła śmierci [...]”³⁸. Feministyczni teoretycy przekładu rozwinęli wysuniętą przez Cixous koncepcję tego, co pomiędzy [in-betweenness]. Na przykład Nicole Ward-Jouve, pisarka dwujęzyczna i dwukulturowa, twierdzi, że

tłumacz jest bytem „pomiędzy”. Podobnie jak tłumaczone słowa, bez końca dryfuje między znaczeniami. Usiłuje pośredniczyć, podsuwać dyskretnie, jakie inne odczytania są możliwe w języku obcym poza tym, które udostępnia wybrane tłumaczenie [...] Czytelnik zmuszony jest do refleksji nad tym, jak skonstruowane są dane przekłady. Co się traci, co się zyskuje, co i dlaczego ulega zmianie podczas przejścia z jednego języka do drugiego³⁹.

W ramach dawnej binarnej koncepcji przekładu tekst oryginału i tekst przekładu postrzegano jako dwa bieguny. Feministyczna teoria przekładu koncentruje się na interaktywnej przestrzeni pomiędzy nimi i zwraca uwagę na to, że bieguny te od dawna interpretowano w kategoriach męskości i kobiecości. U podstaw metafory belles infideles leży przekonanie, że źródło, oryginał jest rodzaju męskiego i dysponuje nieograniczoną władzą, zaś tekst docelowy jest kobiecy i podległy. Poprzez wysławianie tego, co pomiędzy, feministyczna teoria przekładu odbudowuje przestrzeń, w której przekład ma miejsce jako byt biseksualny, nieprzynależny do żadnej z płci.

Dużą część najbardziej fascynujących badań feministycznych prowadzonych w Kanadzie realizują kręgi lesbijskich bądź biseksu-alnych teoretyczek i tłumaczek. Na przykład grupa skupiona wokół Nicole Brossard odrzuca zarówno krytykę zorientowaną na pisarza,-jak i bardziej nowoczesną krytykę zorientowaną na czytelnika,

³⁸    H. Cixous, Śmiech Meduzy, przeł. A. Nasiłowska, w: Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie - antologia szkiców, Warszawa 2009, s. 176.

³⁹    N. Warci-Jouv6, Tofly/to steal; no morę? Translating French Feminisms tnto English, w: White Woman Speaks with Forked Tongue: Criticism as Auto-hiography, London: Routlcdge, 1991, a, 47,

SOS

1

   H. de Campos, Deus e o diabo no Fausto de Goethe, Sao Paulo: Perspectiva, 1981. Zob. także Mephistofaustian Transluciferation, „Dispositio” 1981/7. 19-21, s. 42-60; H. de Campos, op.cit,, s. 208.

2

   Ibidem, s. 208.

3

   E. Yeira, op.cit'.