skanowanie0053 (19)

53 9

DZIECI

Drugie prawo: Wpływ dorastania w jednej rodzinie jest słabszy od wpływu genów. Wiemy już, że geny wywierają pewien wpływ na to, iż różnimy się.od naszych sąsiadów oraz że środowisko odgrywa równie ważną rolę. W tym momencie większość ludzi dochodzi do jednego wniosku: kształtują nas zarówno geny, jak i wychowanie - sposób, w jaki traktowali nas rodzice, oraz to, w jakiej rodzinie dorastaliśmy.

Nie tak szybko. Genetycy' behawioralni wyróżniają dwa bardzo odmienne sposoby, w jakie może wpływać na nas środowisko²³. Mianem „środowiska wspólnego” (shared) określa się wszystko to, co oddziałuje zarówno na nas samych, jak i na nasze rodzeństwo: rodziców, życie rodzinne, dzielnicę, w której mieszkamy (w odróżnieniu od innych rodziców i dzielnic w badanej próbie). Termin „środowisko jednostkowe” (nonshared), czy też „swoiste” (unique) odnosi się do wszystkich pozostałych elementów środowiska - do wszystkiego, co oddziałuje na jedno z rodzeństwa, ale nie na drugie, na przykład do faworyzowania jednego z dzieci przez rodziców („Zawsze byłeś ulubieńcem mamy”), obecności brata czy siostry, doświadczeń takich,* jak upadek z roweru czy infekcja wirusowa, innymi słowy - do wszystkiego, co przydarza się nam w ciągu życia, ale wcale nie musi się przytrafiać naszemu rodzeństwu.

Wpływ środowiska wspólnego można mierzyć w badaniach nad bliźniętami, odejmując współczynnik odziedziczalności od współczynnika korelacji między cechami bliźniąt jednojajowych. Bliźnięta jednojajowe są do siebie podobne (łączące je podobieństwo wyraża się współczynnikiem korelacji) ze względu na wspólne geny (wyrażone współczynnikiem odziedziczalności) oraz wspólne środowisko, a zatem wpływ środowiska wspólnego można oszacować, odejmując współczynnik odziedziczalności od współczynnika korelacji. Oddziaływanie środowiska wspólnego można róymież szacować na podstawie badań nad rodzeństwem adopcyjnym, obliczając po prostu współczynnik korelacji między cechami pary rodzeństwa adopcyjnego. Adopcyjni bracia i siostry nie mają wspólnych genów, więc wszelkie podobieństwa między nimi (w porównaniu z cechami całej badanej próby) muszą wynikać ze wspólnych doświadczeń gromadzonych podczas dorastania w tej samej rodzinie. Trzecia metoda polega na porównywaniu korelacji między rodzeństwem wychowywanym wspólnie (które ma wspólne geny i środowisko) z korelacją między rodzeństwem dorastającym osobno (które dzieli ze sobą tylko geny).

Wpływ środowiska swoistego można oszacować przez odjęcie współczynnika korelacji między bliźniętami jednojajowymi (które mają wspólne

-f³ Plomin i Daniels, 1987; Plomin i in., 2001.