skanuj0001 (461)

Rys. 5

których osoba mówiąca posługuje się kluczem języka w celu wyrażenia swej własnej myśli; b) mechanizm psychofizyczny pozwalający jej uzewnętrznić te połączenia”^12.

Uzupełnijmy to omówienie rysunkiem, który przedstawia model funkcjonowania mowy (por rys.5.). Zwróćmy uwagę, uzupełniając przytoczoną wypowiedź F. de Saussure’a, że sam proces komunikowania się ma charakter społeczny, czyli mowa jest jednocześnie zjawiskiem społecznym i indywidualnym: indywidualne są procesy mówienia (parole) i rozumienia (comprehension), społeczne są język (langue) i tekst (tekst rozumiany jako wytwór mówienia lub wtórnie pisania). Zwróćmy dalej uwagę, że czynność rozumienia (tj. m. in. tzw. gramatyka odbiorcy) jest lustrzanym odbiciem czynności mówienia (gramatyki nadawcy), przy czym czynność rozumienia polega na dekodowaniu (analizie) znaków i ich połączeń, czynność mówienia natomiast polega na kodowaniu (syntezie) znaków języka, tj. odpowiednim wyborze znaków (morfemów i wyrazów) ze słownika i odpowiednim połączeniu ich w komunikat.

2. Teoria aktów mowy. Funkcje języka, tekstu i wypowiedzi

1. Cybernetyka i teoria informacji uświadomiły badaczom języka z całą wyrazistością, jak ogromne znaczenie ma zjawisko komunikacji i informacji dla interpretacji samego języka. Spowodowały też przesunięcie zainteresowań badawczych z języka jako tworzywa na język jako proces tworzenia. W tym przesunięciu ogromną rolę odegrały nowe dyscypliny wiedzy jak socjolingwistyka i psycholing-wistyka, a także filozofia analityczna lat powojennych (L. Wittgenstein, J. L. Austin i inni), która zajęła się analizą pojęć, znaczeń i używania różnych wyrazów w różnych sytuacjach i na różnych poziomach. Stąd zainteresowanie semantyką, która wcześniej znajdowała się na obrzeżach zainteresowań językoznawców. Dużą rolę w zmianie perspektyw badawczych językoznawstwa odegrała p r a-gmalingwistyka (albo: językoznawstwo pragmatyczne), która nie bada już „języka samego w sobie”, lecz bada porozumie-

¹¹ F. de Saussure, Wstęp..., op. cit., s. 27—29.

25