skanuj0011 (283)

'^ńóinićznej czy też ■ określonych ""gustów i preferencji.’W masie i ludzi o tak różnym pochodzeniu i przeszłości -więzy rodzinne; . sąsiedzkie oraz związki, które są następstwem ..zamieszkiwania ód pokoleń w ramach tych samych społeczności lokalnych, bądź • w ogóle nie występują, bądź są relatywnie słabe. Więzy, utrzymujące spójność w .tradycyjnych społecznościach wiejskich, są więc w tych nowych warunkach zastępowane przez współzawodnictwo i formalne mechanizmy kontroli społecznej..    ------ —

“ Liczba -kilkuset mieszkańców stanowi granicę możliwości wzajemnego poznania wszystkich mieszkańców miasta. Zmienia to całkowicie charakter związków społecznych, gdyż duża ilość styczności sprawia, że ‘ niemożliwe staje się pełne ujawnienie osobowości w kontaktach społecznych. Powoduje to. segmentalizację stosunków społecznych, co zdaniem wielu badaczy stanowi główną -przyczynę powstawania „schizoidalnej” osobowości mieszkańców miast.

Zaspokajanie potrzeb życiowych wymaga od mieszkańców miast przyjmowania i wypełniania wysoce wyspecjalizowanych ról. Są oni więc uzależnieni od znacznie większej liczby osób niż mieszkańcy wsi i związani z- większą ilością grup formalnych, Bezpośrednia zależność od poszczególnych osób jest jednak w mieście mniejsza, gdyż również inni mieszkańcy miast pełpią bardzo fragmentaryczne i cząstkowe role społeczne. Jakkolwiek więc. kontakty w mieście mogą być bezpośrednie („face to face"), pozostają mimo to bezosobowe, powierzchowne i przelotne. Manifestowaną w kontaktach z innymi ludźmi rezerwę i obojętność również można uznać za typową postawę, która chroni mieszkańców miast przed natarczywymi żądaniami i oczekiwaniami innych osób.

Mieszkańcom miast Wirth przypisuje także takie cechy, jak racjonalność i wyrachowanie. Przy doborze znajomych decydującą rolę odgrywa np. ocena, w jakiej mierze osoby te "mogą^-” być pomocne przy realizacji osobistych celów. Wyzwalając' się spod kontroli grup pierwotnych i uzyskując w ten sposób pewien stopień niezależności, jednostka traci jednocześnie poczucie przynależności do grupy, tak charakterystyczne dla życia w zintegrowanych społecznościach. Powoduje to stan anomii, co Wirth, powołując się na Durkheima, uważa za jedną., z-głównych przyczyn‘^;-^;:

powstawania w społeczeństwach przemysłowych ;zjawisk świadczących o społecznej dezorganizacji.    f    u.-.. •

Niemożność zgromadzenia wszystkich mieszkańców w jednym miejscu sprawia, że informacje przekazywane są głównie za pomocą środków masowego przekazu. Jednostka nie jest również w stanie wyrażać bezpośrednio swych opinii, lecz co najwyżej może to czynić za pośrednictwem swych wybieralnych przedsta-’ wicieli.

Analizując konsekwencje gęstości, Wirth stwierdza: wzrost zagęszczenia ludności na jakimś terenie przyczynia się do wzrostu'zróżnicowania i postępującej specjalizacji mieszkańców. Jest tó. czynnik, który działa w tym samym kierunku, co wielkość miasta-, a jego następstwem jest między innymi coraz większa złożoność i skomplikowanie struktury społecznej. Bliskość przestrzenna nie pociąga jednak za sobą bliskości w sensie społecznym.-Duże nasilenie bardzo powierzchownych kontaktów sprawia > też, że szczególnego znaczenia nabierają w mieście różnego rodzaju łatwo rozpoznawalne symbole, takie jak np- mundur, -świadczące o pozycji, jaką jednostka zajmuje w społeczeństwie.

W wielkich, zagęszczonych miastach na osobowość jednostki oddziaływają także ostre kontrasty pomiędzy bogactwem i nędzą, wykształceniem i ciemnotą, porządkiem i chaosem itp. Współzawodnictwo o zajęcie możliwie' jak najkorzystniejszej pozycji w przestrzeni miejskiej sprawia, że każda część miasta użytkowana jest w taki sposób, aby przynosiła możliwie jak największe korzyści ekonomiczne. Pociąga to za sobą oddzielenie miejsc zamieszkania od miejsc pracy, gdyż lokalizacja dzielnic mieszkaniowych w sąsiedztwie terenów zajętych przez przemysł lub handel jest nieopłacalna zarówno ze względów społecznych, jak i ekonomicznych.

_W sytuacji, w której mieszkańców miast nie łączą żadne więzy emocjonalne ani uczuciowe, wspólne miejsce zamieszkania i wspólna praca sprzyja powstawaniu takich stosunków społecznych, w których dominuje współzawodnictwo oraz wzajemna eksploatacja. Duży dystans społeczny, a także stała rezerwa w częstych codziennych kontaktach z innymi współmieszkańcami, sprawia, że jednostkę cechuje nieustanne poczucie zagrożenia i osamotnienia. Napięcia psychiczne są następstwem zarówno