skanuj0027 (106)

k-

Rozdział 7

KORZYSTANIE Z INSTYTUCJI KULTURALNYCH JAKO WSPÓŁCZESNA FORMA POŻYTECZNEGO ZAGOSPODAROWANIA WOLNEGO CZASU

W poprzednim rozdziale omówiono współczesne formy spędzania czas| wolnego deszące się ogromnym zainteresowaniem społecznym, praktykował ne masowo w wielu krajach na świecie, ty turystykę, sport i środki masowegi przekazu. Pozostałe formy mają znacznie mniejszy zasięg społeczny i terytcl rialny, bowiem częśdą z nich interesują się tylko określone grupy, różniąći się np. zawodem, poziomem wykształcenia, statusem materialnym czy więi kiem. Również formy te są często charakterystyczne tylko dla okresfonycre obszarów geograficznych i cywilizacyjnych, krajów i regionów. Specyficzni formą o ograniczonym zasięgu społecznym, mającą przemożny pozytywni wpływ na jakość żyda jednostek i grup ludzi, jest korzystanie z instytucji kulturalnych. Omówieniu ich poświęcony jest niniejsi rozdział. Szczegółową; analizę tych instytucji pod kątem ich roH w zagospodarowaniu czasu wolnego^ poprzedzamy krótkim wyjaśnieniem sposobi interpretacji w niniejszym oprał cowaniu wieloznacznego pojęcia kultury.

1. KULTURA

W znaczeniu najszerszym kultura obejmuje to wszystko, co w społeczeń-! stwach ludzkich stanowi rezultat zbiorowej dzialalnośd, co w zachowaniu się) ludzkim jest wyuczone — w odróżnieniu od tego, co biologicznie odziedziczo-j ne. Pierwotnie słowo cultura odnosiło się głownie do uprawy roli, jednak pz\ w starożytnośd zaczęło być stosowane metaforycznie do innych dziedzin (np.i Cyceron pisał o kulturze duszy). Obecnie termin kultura jest popularnymi terminem humanistyki i nauk społecznych, a także języka potocznego,; w którym jednak ma zwykle inne znaczenie, węższe i silne zabarwienie wartościujące. Termin ten przez stulecia używany sporadycznie zyskał pewną popularność w XVIII wieku, kiedy był odnoszony głównie do moralnego ^^mysłowego doskonalenia się człowieka. Szeroko zaczął być stosowany IBK wieku. Oznaczano nim całokształt tak duchowego, jak i materialnego ||jprobku społeczeństwa. W tym znaczeniu używano go na ogół zamiennie SferminCTn cywilizacja³³, od którego później odróżniano go jako określenie pbrobku raczej duchowego niż materialnego. W XX wieku upowszechniła się p^ydencja do ujmowania kultury przede wszystkim jako zespołu wzorów ^ZMązywania różnych problemów, wzorów postępowania charakterystyczne-|p|bjdla danego społeczeństwa.

I^Nie.b^o i nie ma żadnej ogólnie przyjętej teorii kultury. Różni autorzy, |||żne dyscypliny naukowe (np. filozofia kultury, historia kultury, antropologia ^pturowa, socjologia, etnografia) i różne szkoły naukowe (np. ewolucjonizm, funkcjonaiizm, strukturałizm) skupiały uwagę na poszczególnych aspektach kultury - zależnie od stawianych celów badawczych i całości zapatrywań na Kde społeczne. Uzgodnienie różnych teorii kultury okazuje się zazwyczaj ipkriożliwe, mimo prób stworzenia jednolitej dyscypliny naukowej, której Iplaaniem byłoby badanie kultury i zintegrowanie całości wiedzy z tego zakresu (kulturomawstwo). Różnice między podejściami są niekiedy bardzo duże. ||||Po pierwsze, dla jednych badaczy kultury najważniejsze jest uwydatnienie ilego wszystkiego, co odróżnia społeczeństwa ludzkie od stad zwierzęcych, B^iczas gdy dla innych najważniejsze jest uwydatnienie różnic między społeczeństwami ludzkimi, z których każde wytwarza właściwe sobie wierzenia, ptópry postępowania, praktyki, instytucje, itd.

||||Pó drugie, dla jednych badaczy termin kultura nie ma charakteru warto-^piUjącego, podczas gdy dla innych jest on terminem wartościującym i odnosi jedynie do tych jednostek i grup, które stały się kulturalne, fi. wzniosły się ifppwyżej poziomu prymitywizmu, dzikości, barbarzyństwa, itp.

|! Po trzede, dla jednych badaczy kultura jest kategorią niezwykle szeroką, ^^^mującą np. całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa, |pr?ekazywanyeh z pokolenia na pokolenie wierzeń i praktyk jego członków, Bprzyjetuch przez nich wzorów postępowania, itd., podczas gdy dla innych

CYWILIZACJA - poziom rozwoju osiągnięty przez społeczeństwo w danej epoce historycznej ze szczególnym uwzględnieniem poziomu kultury materialnej (przede wszystkim fwiędzy ścisłej i techniki), będącej wskaźnikiem opanowania przez ludzi sił pr^rody i wykorzystywania jej. bogactw na swoje potrzeby. Tak rozumianej cywilizacji przeciwstawia się czasem Miturę, pojmowaną jako sfera duchowej twórczość człowieka. Często terminem tym określa aę żespół kultur etnicznych, tworzących razem krąg kulturowy, tj. szerszą wspólnotę kutturo-fubłiistoryczną, odznaczającą się wspólnym dla niej zestawem elementów tradycji i wzorów życia. ,

100

101