skanuj0029 (76)

62 Image

wych. Niejednokrotnie jednak możliwe jest przezwyciężenie dychotomii powtarzalne-niepowtarzalnc; w obrębie tego, co indywidualne, można poszukiwać tego, co ogólne, powtarzalne-jak i odwrotnie. (A.S.)

Zob. dychotomizacja, naturalizm-antynatumlizm, nomotetyzm, socjografia.

Literatura:

Czarnecki Z.J., 1937, Idiografzm |w;] Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny, Ossolineum, Wrocław.

Image (lac. imago — wizerunek, obraz, wyobrażenie), 1. W ujęciu wąskim, sposób postrzegania jednostki, grupy lub organizacji przez otoczenie społeczne. Image zawiera elementy wartościujące, wpływające na działania podejmowane przez inne podmioty. W sferze działalności ekonomicznej pojęcie to oznacza troskę o dobre imię firmy, jej reputację, renomę. W tym znaczeniu korzystny image jest wartością wymierną finansowo. Wytworzenie takiego korzystnego wizerunku wymaga zazwyczaj długotrwałych, nieustannych zabiegów.

Image jest świadomie kreowany - ściśle kontroluje się informacje wypływające na zewnątrz, zwłaszcza te, które mogą spowodować utratę zaufania wśród klientów, kontrahentów itp. Tworzy się korzystną fasadę, stosując różnego typu techniki manipulowania wrażeniami. Wiele z tych technik przedstawionych zostało przez Crvinga Goff-mana w tzw. koncepcji dramaturgicznej.

2. W ujęciu szerokim, obraz rzeczywistości. Ogól przekonań i wyobrażeń dotyczących otaczającego świata. Przyjęte przez podmiot społeczny przekonania na temat rzeczywistości stają się istotnym elementem kształtującym tę rzeczywistość. Kenneth E. Doulding [1964] wyróżnia wśród systemów społecznych dwa typy - jeden to systemy progowe („threshold" systems)', w których małe przyczyny wywołują wielkie następstwa, drugi natomiast to systemy „kierowane wyobrażeniami" (image-clirectcd). Ich cechą charakterystyczną jest to, że wiedza o systemie zmienia ten system; innymi słowy, wiedza systemu o sobie samym jest istotnym elementem własnej dynamiki tego systemu [ibidem, s. 7]. Przykładowo, społeczeństwo posiadające negatywne lub pesymistyczne wyobrażenie (image) na temat przyszłości może' łatwiej popaść w stan dezorganizacji, a tym samym potwierdzić przyjęte wcześniej wyobrażenia. Analogiczna sytuacja zachodzi w przypadku optymistycznego obrazu przyszłości. Inny przykład dotyczy sfery gospodarczej - powszechne oczekiwanie na rozwój ekonomiczny jest istotnym elementem procesu prowadzącego do tego stanu. Image nic jest tylko zbiorem informacji, lecz wielowymiarową i złożoną strukturą opartą na symbolach. (A.S.)

Zob. autodclcrminizin, definicja sytuacji, efekt śnieżnej kuli, koncepcja dramaturgiczna, samo-spclniającc się przepowiednie, władza.

Literatura:

Doulding K.E., 1964, Tlie Place of lite Image in dic Dynamics of Socicty (w:] Esploralions in Social Change, G.K. Zollsclian, W. Ilirscti (cds), Routlcdgc and Kegan Paul, London.

Imitacja, zob. naśladownictwo.

Imperatywy funkcjonalne, zob. funk-cjonalizm.

Indeterminizm, zob. detenninizm w socjologii.

Indywidualizm, stanowisko charakterystyczne dla różnego typu orientacji społecznych, politycznycli lub filozoficznych, akcentujących prymat jednostki przed wszelkimi innymi bytami społecznymi. Prymat ten wyrażać się może w przekonaniu, że wszelkie działania podmiotów zbiorowych winny uwzględniać dobro jednostki i być na to dobro zorientowane. U podłoża różnego typu wersji indywidualizmu tkwi wspólne przekonanie o racjonalności zachowań jednostki. Instytucje społeczne ni: powinny krępować swobody działań indywidualnego podmiotu, dopóki nie'szkodzą one innym, nawet jeśli działania te wyrastają z egoistycznych motywacji. Szczególnie wyraźnie indywidualizm przeciwstawia się róż-

Inkluzja 63

nym formom kołctywizmu. Katolicka nauka społeczna wybujały indywidualizm traktuje jako jedno z głównych zagrożeń obecnej cywilizacji; nie człowiek, ale Bóg jest wartością najwyższą i źródłem kryteriów poznania moralnego. (A.S.)

Zob. „aktor", aktywizm, kolektywizm, uspołecznienie osobowości.

Indywidualizm metodologiczny, orientacja teoretyczna, w ramach której wszelkie zjawiska i procesy społeczne wyjaśniane są przez odwołanie do cech i zachowań jednostkowych. Istotę tej orientacji stanowi redukcjonizm; zjawiska z poziomu zbiorowości sprowadzane są na poziom działających jednostek. Przykładowo, wyjaśnienie zjawiska takiego jak rewolucja lub migracja polega wyłącznic na wyjaśnieniu działań poszczególnych osób tworzących daną zbiorowość.

Indywidualizm metodologiczny programowo przeciwstawia się wyjaśnieniom, w których podmiotem działania są zbiorowości i grupy społeczne, a nie poszczególne jednostki. Orientacja ta łączy się często z nominalizmem ontologicznym, uznającym osoby za jedyne realne elementy bytu społecznego; grupy i zbiorowości są tylko zbiorem jednostek, niczym więcej. Odrzucane są także wyjaśnienia w katcgoriacli ponadjcdnostkowych struktur lub systemów. W ten sposób usiłuje się uniknąć błędu hiposlazowania - przypisywania realnego istnienia tworom abstrakcyjnym. •

W ujęciu tym uwidacznia się, że wyjaśnianie socjologiczne jest zredukowane do wyjaśniania psychologicznego lub nawet biologicznego. Przykładem ujęcia ilustrującego założenia indywidualizmu metodologicznego jest koncepcja wymiany Georgc’a Homansa.

Stanowiskiem przeciwstawnym do indywidualizmu metodologicznego jest holizm. Spór zwolenników tych orientacji na temat kształtu nauk społecznych toczy się od kilkudziesięciu łat. Niektóre z jego aspektów można uznać za współczesną wersję średniowiecznego sporu o uniwer-^ salia. (A.S.)

Zob. akcjonalizm. aktywizm. działanie społeczne. holizm, ontologia społeczeństwa, redukcjonizm, socjologia.

Inflacja, zob. dcprywacja.

Ingrncjncjn, sposób postępowania zmierzający do wywołania pozytywnego nastawienia u partnera interakcji, zwłaszcza gdy ów partner dysponuje jakimiś pożądanymi dobrami. Ingracjacja to zatem wszelkie zabiegi wkradania się w czyjeś łaski, próby przypodobania się komuś. Wyróżnia się [S. Mika 1982, s. 295-300] następujące techniki ingracjacyjnc:    I) konformizm;

2)    podnoszenie wartości partnera (pochlebstwa, komplementy, „podlizywanie się");

3)    autoprezentacja; a) pozytywna - przedstawianie w korzystnym świetle własnej osoby, b) autodcprccjacja - przedstawianie własnej osoby jako ofiary niezawinionych nieszczęść i przeciwności losu w nadziei wzbudzenia współczucia i pomocy. (A.S.) Zob. interakcja, konformizm.

Literatura:

Mika S., 1982, Psychologia s/>olcc:nn, l'V/!i.

Warszawa.

Inkluzja (inkluzywność), 1. Włączenie, zawieranie. 2. Jedna z cech współczesnych społeczeństw, polegająca na obejmowaniu coraz szerszych kategorii społecznych różnego typu uprawnieniami, przysługującymi w przeszłości tylko wąskim grupom. Uprawnienia te dotyczą głównie kwestii socjalnych, politycznych oraz kulturowych. Uzyskanie nowych uprawnień dokonywać się może poprzez „odgórne" rozszerzenie jakichś przywilejów na te części społeczeństwa, które były ich pozbawione, lub poprzez presję oddolną, w wyniku której zmierza się do likwidacji niesprawiedliwych nierówności. Niejednokrotnie obie te formy występują równocześnie. Rozszerzenie uprawnień stanowi realizację ideału egalitaryzmu. Przejście od ckskluzywności do inkluzywności uznawane jest często za