skanuj0032 (36)

98

98

li

Jeżeli ktoś jest przemądrzały albo zanadto krytyczny, to psuje zabawę”. W stosunku do innych mieszkańców Middletown obowiązuje solidarność. Zakupy należy czynić we własnym mieście, zgodnie z zasadą ,,kupuj tam, gdzie zarabiasz”.

Rodzina dla mieszkańców Middletown jest w społeczeństwie instytucją świętą i podstawową. Miejscem kobiety zamężnej jest _ przędę jwszystkim dom i wszystkie inne czynności powinny ustąpić na drugi plan wobec „stworzenia miłego domu dla męża i dzieci”. Kobieta nie może. być nazbyt inteligentna, nazbyt agresywna i niezależna, nazbyt krytyczna i nazbyt odrębna. Nie powinna myśleć o karierze osobistej ani współzawodniczyć z mężczyznami, a stanowić dla nich raczej oparcie w ich zamierzeniach (s. 421). Większość kobiet nie rozumie spraw publicznych tak dobrze jak mężczyźni, mężczyźni są także bardziej praktyczni i wydajni w pracy niż kobiety. Do kobiet natomiast należą subtelności życia towarzyskiego i finezje moralne. „Mężczyźni bywają nietaktowni w stosunkach osobistych, kobiety lepiej wyznają się na tych rzeczach”. „Kultura i różne tego rodzaju rzeczy są bardziej sprawą kobiet niż mężczyzn”. Kobiety wreszcie są lepsze (czystsze) od mężczyzn.

Rozważając w rozdziale VI znaczenie purytanizmu dla człowieka interesu, będziemy mieli okazję podkreślić, że puryta-nizmowi nie uda się całkowicie zatrzeć konfliktu między edukacją chrześcijańską a bezwzględnością potrzebną do osiągnięcia awansu społecznego. Na podstawie dalszych komentarzy Lyndów do sformułowanego wyżej katechizmu widać, że amerykański businessman radzi sobie z tym konfliktem przy pomocy życia w dwóch różnych systemach moralnych. Nikt w stosunkach handlowych nie żąda od człowieka względów (consideralion) dla innych, mimo iż pewne reguły fair play i tu obowiązują. Żąda się ich natomiast poza sferą businessu (s. 242). „Nie ma osobistego rysu, poza chyba uczciwością — jak czytamy u naszych autorów (s. 440) — z którego Middletown jest bardziej dumne niż z życzliwości dla ludzi” (jriendliness). Człowiek interesu wracając do domu zrzuca z siebie jedną moralność, jak kombinezon roboczy, i przechodzi w stosunkach sąsiedzkich i towarzyskich do drugiej moralności, która nakazuje pomoc wzajemną i uczynność nie tylko zalecaną, ale podobno i realizowaną. Jeżeli przy-

I to prawdopodobnie dlatego, że jako osoba nie wprzągnięta w interesy mogła sobie pozwolić na życie w tej sąsiedzkiej moralności dobrej woli.

toczony przez nas katechizm uważał kobietę za bardziej czystą,

. Jeżeli idzie o sprawy religii, mieszkaniec Middletown nie okazuje specjalnej gorliwości. „Nie jest także ważne, w co wierzysz, ważniejsze jest, kim jesteś. Chodzenie do kościoła bywa czasem dokuczliwe, ale nikt nie chciałby żyć w społeczeństwie, w którym nie ma kościołów, przeto każdy winien popierać kościół. Istnieje życie pozagrobowe, bo przecież jest nie do pomyśle-r nia, aby ludzie mieli sobie tak po prostu umierać i żeby wszystko miało się na tym kończyć”. Religijność mieszkańca Middletown, sądząc z jego katechizmu przytoczonego przez naszych autorów, redukuje się do rzeczy wygodnych i przyjemnych. Świadczenia na jej rzecz nie są wielkie, a zapewnia ona gotową pociechę w wypadkach, które tego potrzebują. Przyjemna myśl o nieśmiertelności duszy utrzymuje się, jak piszą Lyndowie (s. 416), natomiast myśl o ewentualnej karze za grobem zanika. Mieszkaniec Middletown nie czyni wielkiej różnicy między różnymi odmianami protestantyzmu, ale jest dlań oczywiste, że protestantyzm jest wyższy od katolicyzmu i że katolik nie powinien być obierany prezydentem Stanów Zjednoczonych.

System prawd mieszkańca Middletown uległ, oczywiście, pewnym zmianom w okresie wspomnianej depresji ekonomicznej. 'Mniej zamożni zaczęli po r. 1933 podawać w wątpliwość maksymę „więcej businessu w rządzie i mniej rządu w businessie”. Robotnicy przestali bardzo wierzyć, że praca dla każdego chętnego zawsze znaleźć się może. Życzliwość dla ludzi uległa obniżeniu (s. 441). Tolerancja, dawniej dość szeroka, ograniczyła się do zezwalania, gdy trzeba albo gdy sprawa nieważna (s. 427). Wzrosły nacjonalizm i niechęć do obcych. Zmniejszenie poczucia bezpieczeństwa przygasiło prawdopodobnie także optymizm, uderzający w katechizmie mieszkańca Middletown, optymizm nie mniejszy niż u mieszczaństwa XVIII w. w okresie świeżej ekspansji. Obowiązuje jednak nadal middletownczyka twarz uśmięchnięta i wiara w postęp.

W chwili gdy nasi autorzy zamykali swoje badania, dawały się, według nich, zaobserwować rosnące komplikacje w strukturze