Obraz (489)

(11)    Z tego, że ktoś jest zięciem pewnej osoby, wynika to, że ten ktoś jest mężem córki tej osoby.,

jak i zdanie

(12)    Z tego, że ktoś jest mężem córki pewnej osoby, wynika to, że ten ktoś jest zięciem tej osoby.

Aby stwierdzić synonimiczność niektórych jednostek, wygodniej jest podstawiać je na miejsca A i B w schemacie implikacji w stylizacji metajęzykowej Np. jednostki ktoś ma dhig u kogoś i ktoś jest winien komuś pieniądze pozostają względem siebie w relacji synonimii, gdyż analitycznie prawdziwe są zdania

(13)    Z tego, że o kimś możemy powiedzieć „ma dług u kogoś” wynika to, ż( o tym kimś możemy powiedzieć „jest winien komuś pieniądze”.

(14)    Z tego, że o kimś możemy powiedzieć „jest winien komuś pieniądze wynika to, że o tym kimś możemy powiedzieć „ma dług u kogoś”.

Proponowany sposób zapisu umożliwia stwierdzenie synonimiczności jedne stek typu p i ą - p oraz q. Por. zdania analitycznie prawdziwe

(15)    Jeżeli o czymś możemy powiedzieć „p i q”, to z tego wynika, że o typ czymś możemy powiedzieć „p oraz q”.

tyYvlo

(16)    Jeżeli o czymś możemy powiedzieć „p oraz q”, to z tego wynika, że o tym czymś możemy powiedzieć „p i q”.

Relację jantonimii najwygodniej jest scharakteryzować w opozycji do relacji sprzeczności. Zdanie p jest sprzeczne ze zdaniem q, jeżeli różnią się one od siebie tylko tym, iż jedno z nich zawiera w swojej strukturze semantycznej wykładnik negacji. Stwierdzenie to ma jednak z praktycznego punktu widzenia tę wadę, iż w wielu wypadkach sprzeczność można wykryć dopiero po analizie semantycznej danej pary zdań. Istnienie sprzeczności między (17) a (18) jest widoczne „na powierzchni”:

(17)    To jest pies.

(18)    To nie jest pies.

Sprzeczność zdań natomiast

(19)    Jan jest stanu wolnego.

(20)    Jan jest żonaty.

można stwierdzić dopiero w wyniku ich analizy semantycznej, a więc

(a)    wykazując synonimiczność ciągów nieżonaty i stanu wolnego oraz

(b)    podstawiając za ciąg stanu wolnego ciąg nieżonaty. W konsekwencji otrzymujemy parę zdań:

(21)    Jan jest nieżonaty.

(20) Jan jest żonaty.

Zdania te mają się do siebie tak, jak ciągi stojące w pozycjach konotowa-nych przez spójnik i w zdaniach o schemacie p i nieprawda, że p. Sprzeczność powstaje również w wyniku połączenia (19) i (20) za pomocą spójnika jeżeli..., to...; por.

(22)    'Jeżeli Jan jest stanu wolnego, to Jan jest żonaty.

(23)    'Jeżeli Jan jest żonaty, to Jan jest stanu wolnego.

Przedstawiona procedura (test sprowadzania do sprzeczności) pozwala także uzasadnić synonimiczność dwóch jednostek. Chcąc potwierdzić hipotezę, iż

i nędzy ciągami nieżonaty i stanu wolnego zachodzi relacja synonimii, podsta-\ iamy zdania z tymi ciągami do schematu implikacji i poprzedzamy drugie zda-i' 9 (następnik) wykładnikiem negacji. Następnie zmieniamy kolejność zdań w -„'{temacie implikacji. Jeżeli w obu wypadkach powstaną zdania sprzeczne, to Bftczy, że między badanymi ciągami zachodzi relacja synonimii. Por.

24) “Jeżeli Jan jest nieżonaty, to nieprawda, iż Jan jest stanu wolnego.

#25) “Jeżeli Jan jest stanu wolnego, to nieprawda, iż Jan jest nieżonaty.

i Z przedstawionych analiz wynika, iż między dwoma zdaniami, _o|grzecznymi w>. p i q) zachodzi następująca zależność: zdanie p implikuje negację zdaina qj a negacja zdania q implikuje zdanie p. Schematycznie zależność tę można pfecdstawić w taki sposób:

jeżeli p, to nieprawda, że q    .....

i jeżeli nieprawda, że ą, to p.    ■

więc ze zdania 19) Jan jest stanu wolnego, mika zdanie

*26) Nieprawda, że Jan jest żonaty., i ze zdania (26) wynika zdanie (19).

Ponieważ zdania (19) i (20) różnią się między sobą tylko elementami stanu wolnego i żonaty, możemy więc przyjąć konwencję terminologiczną dopuszczającą stwierdzenie, iż między tymi jednostkami zachodzi relacja sprzeczności, trzeba jednak pamiętać, iż takie stwierdzenie zawiera skrót myślowy, gdyż ■ clacja sprzeczności zachodzi de facto między zdaniami, a nie między jednost-lami leksykalnymL^^^

Relacja antonimiu tym się różni od sprzeczności, iż wprawdzie dane zdanie mplikuje negację zdania antonimicznogo, ale negacja zdania antonimicznego nie implikuje zdania wyjściowego. A zatem: jeżeli p, to nieprawda, że ą i nieprawda, że (jeżeli nieprawda, że q, to p).

Zależność tę możemy zapisać w postaci formuł:

p => -q

p)

Zdaniami antonimicznymi są np. zdania

(27)    Jan jest wysoki.

(28)    Jan jest niski., plyż zdanie

(29)    Z tego, że Jan jest wysoki, wynika to, że Jan nie jest niski, sl analitycznie prawdziwe, natomiast zdanie (JO) Z tego, że Jan nie jest niski, wynika to, że Jan jest wysoki.

ic jp(Apolitycznie prawdziwe (gdyż Jan może być na przykład średniego ■'(opisu przedstawionej zależności może być także stosowany h«    cji metajęzykowej (np. dla jednostek czasownikowych).

u 4V, nia (27), (28) różnią się między sobą tylko elementami wysoki, możenij uinać, iż między tymi jednostkami zachodzi relacja antonimii, y wyrażeń antonimicznych charakteryzują się niejednakowym stopniem złoto