skanuj0033 (87)

4.5. Podstawy identyfikacji i waloryzacji ekosystemów

Ramka 4.3. Podstawowe pojęcia stosowane w fitosocjologii

(wg Matuszkiewicza 2001, nieco zmienione)

■    Gatunki charakterystyczne poszczególnych jednostek syntaksonomicznych (zespołu, związku, rzędu lub klasy): gatunki lub niższe rangą taksony (podgatunki lub odmiany), których występowanie na pewnym terytorium w porównaniu z fitocenozami wszystkich innych, równorzędnych syntaksonów cechuje różny stopień wierności, a zatem:

-    występują wyłącznie lub prawie wyłącznie w fitocenozach danego syntaksonu,

-    osiągają jedynie istotnie większą liczebność lub pokrywanie,

-    charakteryzują się tylko większym stopień żywotności.

Zależnie od wielkości terytorium, na którym są spotykane w fitocenozach danego typu, gatunki te określa

się mianem charakterystycznych generalnie, terytorialnie, regionalnie lub lokalnie.

■    Wierność fitosocjologiczna: stopień wyłączności występowania danego gatunku w fitocenozach reprezentujących określony syntakson; im niższa ranga syntaksonu, tym węższa jest amplituda ekologiczna gatunków charakterystycznych. Gatunki najwierniejsze i tym samym diagnostycznie najcenniejsze charakteryzuje wąska amplituda ekologiczna, dzięld czemu spełniają one także istotną rolę bio-wskaźników wszelkich zmian warunków siedliskowych.

■    Gatunki wyróżniające: gatunki występujące w danym syntaksonie lub grupie syntaksonów, ale nieobecne w innych porównywanych typach jednostek roślinności, zwykle o szerszej amplitudzie ekologicznej w porównaniu z amplitudą gatunków charakterystycznych. Stanowią wyłączne kryterium podziału zespołów na niższe jednostki syntaksonomiczne. Niekiedy wyróżniającymi są gatunki charakterystyczne dla syntaksonu wyższej rangi, np. gatunek charakterystyczny dla związku może być równocześnie wyróżniającym pewne postaci należących do niego zespołów.

■    Gatunki towarzyszące: wszystkie gatunki budujące fitocenozę niezaliczane do grupy charakterystycznych, niekiedy o bardzo szerokiej amplitudzie ekologicznej. Czasami pojawiają się w fitocenozach danego syntaksonu przypadkowo, ale zwykle występują w nich z różną stałością.

■    Stałość fitosocjologiczna: względna częstość występowania gatunku w obrębie syntaksonu, wyrażana jako procent fitocenoz reprezentujących dany syntakson z jego wystąpieniem na ich listach florystycznych.

zbiorowisk pod wpływem działalności człowieka i zmian warunków środowiskowych. Jest on jednak na tyle elastyczny, że może być rozbudowywany w miarę przybywania nowych faktów, najczęściej bez konieczności jego zasadniczej rewizji (Matuszkiewicz 2001; Wysocki i Sikorski 2002).

Dla potrzeb ochrony przyrody (a także planowania przestrzennego, gospodarki leśnej, gospodarki rolnej itp.) najważniejsza jest umiejętność identyfikacji zbiorowisk roślinnych w całej skali zróżnicowania ekologicznego i przestrzennego, ocena ich aktualnego stanu oraz wiedza o związkach między fitocenozą a biotopem i. pozostałymi składnikami biocenozy, a także znajomość warunków kształtowania się zbiorowisk roślinnych w odległej przeszłości i ich współczesnych tendencji dynamicznych w efekcie zmian warunków środowiskowych i wpływu działalności człowieka. W procesie identyfikacji zbiorowisk roślinnych wykorzystywany jest nie tylko skład florystyczny (charakterystyczna kombinacja gatunków), ale ich cechy