skanuj0005 (407)

ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus. Wartościami są te przedmioty lub stany rzeczy, które jednostkom i grupom zapewniają równowagę psychiczną, dają zadowolenie, dążenie do nich lub ich osiągnięcie daje poczucie dobrze spełnionego obowiązku, lub te, które są niezbędne dla utrzymania wewnętrznej spójności grupy, jej siły i jej znaczenia wśród innych grup. W niektórych grupach najwyższymi wartościami mogą być pieniądze i bogactwa, w innych ideologia, jeszcze w innych wartości religijne, honor, wolność, potęga polityczna itp. Istnieją oczywiście różne wartości i jednostki lub grupy mogą im przypisywać większą lub mniejszą wagę, w każdej grupie istnieje uznana hierarchia wartości. Jest interesującym ćwiczeniem próba ustalenia hierarchii wartości swoich własnych i wartości kolegów, rodziny i znajomych: cg każdy z nich uważa za wartość najwyższą i z czego jest gotów zrezygnować dla jej osiągnięcia?

Jak już podkreślaliśmy, socjologa interesuje kulturą tylko w tym zakresie, w jakim wpływa ona na zachowania i życie społeczne, stąd i wartości interesują nas tylko jako wyznaczniki postępowania jednostelTTgrup. Dążenie do nich wpływa na stosunki między jednostkami, gdyż jednostki też się ocenia z punktu widzenia ich przydatności, jaką mogą mieć w dążeniu do osiągnięcia pewnych wartości (np. wyżej się ceni dobrego nauczyciela, dlatego, że może on więcej nauczyć, wyżej się ceni uczciwego kupca, dobrego robotnika niż partacza). Wartością jest także doskonałość w wykonywaniu czynności. Wartości są więc regulatorami ludzkich dążeń i postępowania, pozwalają na ocenę cudzego postępowania, służą jako podstawa oceny społecznej przydatności członków grupy, a więc wpływają także na hierarchię społeczną i na zasady współżycia społecznego.

Skąd się biorą wartości w życiu zbiorowym? Są one wytworem zbiorowym, kształtują się nieraz w długotrwałych procesach, są wynikiem doświadczeń zbiorowych. Ustalanie hierarchii wartości jest rezultatem zróżnicowania społeczeństwa, gdyż niektóre grupy, silniejsze i bardziej wpływowe (np. szamani i kapłani, mający wpływ na siły nadzmysłowe, a zatem mogący decydować o losach jednostki czy grupy), miały większą możność niż inne podgrupy utrwalać swoje wartości i umieszczać je wysoko w hierarchii. Skala wartości ideologicznych, ekonomicznych, politycznych zależy więc od siły i znaczenia grup, które za nimi stoją. Od siły grup zależą także konflikty między systemami wartości. Np. zjawiska nietolerancji religijnej, politycznej czf ideologicznej są związane z interesami grup, które w utrzymaniu priorytetu swoich wartości widzą warunek zabezpieczenia realizacji swoich interesów. Niektóre wartości, których poszanowania grupa wymaga bezwzględnie (np; u nas ideologia socjalistyczna, prawo, tradycja narodowa, państwo, niepodległość, wolność), są wpajane w procesie socjalizacji i wychowania szczególnie silnie. Inne wartości są uważane za mniej ważne (np. własność prywatna, prestiż osobisty). Zobaczymy dalej, omawiając zagadnienia więzi społecznej, że ten mechanizm dążenia do wartości jest potężnym czynnikiem konformizmu, wewnętrznej spójności grupy wynikającej z podobieństwa dążeń i zachowań jednostek, z podobieństwa stosowanych kryteriów ocen.    '■

W procesie socjalizacji niektóre wartości zoslaia zinternalizouoane, tzn. tak przyswojone przez jednost-^/To, źe dążenie do ^: nich staje się czymś naturalnym. Psychologiczny proces internalizacji jest przedmiotem