skanuj0053 (28)

1!O Moralność

przypadku mniejszy jest stopień skomplikowania i niejasności kryteriów.

Zasada autonomiczności elementów ogranicza dowolność manipulowania grupami wchodzącymi w skład organizacji. Zachowują one określony stopień autonomiczności wyznaczony przez ith „społeczną dojrzałość" i możliwość samodzielnego funkcjonowania. Stopień tej autonomiczności jest ponadto określony regułą tzw. minimalnego ograniczenia ze strony organizacji. Zminimalizowanie ograniczeń w działaniach grupy oznacza tu, że ingerencja zewnętrzna następuje tylko w stopniu koniecznym do wykonywania zadań. Oczywiście, zakres i rozległość ingerencji organizacji wiąże się ze specyfiką jej celów, rodzajem uczestnictwa, akceptowanym stylem przywództwa.

Zasada społecznej koordynacji wyraża nakaz współpracy elementów organizacji. Zobowiązane są one zatem do wzajemnych działań i świadczeń niezbędnych dla skutecznego współdziałania przy realizacji wspólnych zadań. Zróżnicowanie funkcjonalne określa miejsce i obowiązki grup i zbiorowości w danej organizacji, a także zakres ich współdziałania. Zasada społecznej koordynacji nadaje temu współdziałaniu moralne podstawy i uzasadnia ewentualną konieczność podporządkowania jednych elementów organizacji innym, jeśli taka sytuacja powstanie.

Związana z zasadą społecznej koordynacji jest zasada partnerstwa, ustalająca obowiązek poszanowania innych elementów organizacji. Chodzi tu m.in. o to, by nie dopuszczać do nadużycia posiadanych uprawnień, by nie można było wykorzystywać posiadanej przewagi na szkodę innych. W toku współdziałania łatwo jest przekroczyć granicę niezbędnego podporządkowania, rozszerzyć zakres władzy poza niezbędny obszar.

Wymienione zasady tworzą całościową podstawę ładu aksjonomiatywncgo organizacji, przy czym niezbędnym warunkiem ich skuteczności jest przestrzeganie wzajemnego odpowiadania na oczekiwania drugiej strony. Grupa nic może (nic ma prawa) oczekiwać respektowania wobec niej zasady partnerstwa czy autonomiczności, jeśli sama nic przestrzega np. zasady ;olidarno-ści. Każdemu elementowi organizacji przysługuje z założenia pewien kredyt zaufania, współpartnerzy spodziewają się określonych zachowań w trakcie działań. Naruszenie wymienionych zasad przynosi w efekcie wyczerpanie się tego kredytu, a w dalszej konsekwencji - załamanie się współpracy. (M.P.)

Zob. stosunek społeczny.

Literatura:

Karwińska A., Mikułowski Pomorski J., Pacholski M., 198H, Typy działań socjotechnicznych w organizacji, AE w Krakowie. Kraków. Ślipko T„ 19X1, Zarys etyki szczegółowej, Wyit. Apostolstwa i Modlitwy, Kraków.

Moralność, zob. normy społeczne, obyczaj, wartość.

Mores, zob. obyczaj.

Morfologia społeczna (gr. norphd -kształt, postać; logos - nauka, wiedza), w teorii Emila Durkhcima jeden z działów socjologii skupiający uwagę na materialnych podstawach (uwarunkowania :h) zachowań zbiorowych. Uwzględnia się tu przede wszystkim geograficzne podstawy życia społecznego, gęstość zaludnienia, charakterystykę demograficzną zbiorowości, możliwość ruchliwości przestrzennej i społecznej, dominację wiejskiego lub miejskiego typu osadnictwa itp. Jak wskazuje E. Durk-heim [1897/98]: „życic społeczne opiera się na substracie określonym co do wielkości i formy. Tworzą go: liczba ludzi składających się na społeczeństwo, sposób ich rozmieszczenia na ziemi oraz natura i układ wszystkich przedmiotów wpływających na stosunki zespołowe. Substrat ten będzie się różnie przedstawiał w zależności od tego, czy ludność jest bardziej lub mniej liczna, bardziej lub mniej zagęszczona, skoncentrowana w miastacli lub bardziej rozproszona po wsiach; zależnie od tego, jak są zbu-

• Motywacja III

dowanc jej domy i jej miasta, jak wielki jest obszar zajmowany przez jedno społeczeństwo, jaki jest charakter jego granic etc.” (cyt. za [B. Ilamm 1990, s. 42]).

Idee E. Durkhcima rozwijał Mauricc Halbwachs, podkreślając, że aspekt zc-svnętrzny stanowi zaledwie punkt wyjścia, pozwalający dotrzeć do „serca rzeczywistości społecznej". Ten typ podejścia widoczny jest w dorobku Szkoły Chicagowskiej, a zwłaszcza w jej koncepcji hwnan eco-logy. Badanie przestrzennych uwarunkowań zachowań społecznych stanowi integralny element socjologii miasta. Można nawet uznać, że morfologia społeczna weszła w skład tej subdyscypliny, gdyż obecnie nic wyodrębnia się jej jako osobnego działu socjologii. Bemd Hamm [1990, s. 38] w obrębie systemu zachowań przestrzennych wyróżnia trzy aspekty, niezbędne do jego analizy: aspekt morfologiczny, instytucjonalny i scmiotyczny. Aspekt morfologiczny to w tym ujęciu opis substratu materialnego.

Morris Ginsberg [1956, s. 295] przez morfologię społeczną rozumie „opis i klasyfikację głównych typów i form stosunków społecznych". Pozwala ona ogarnąć i uporządkować olbrzymią liczbę materiałów faktograficznych na temat różnych społeczeństw. Świadomie pomija się tu aspekt temporałny, ujmując te dane w sposób synchroniczny. (A.S.)

Zob. działanie społeczne, socjografia, statyka społeczna, subdyscypliny w socjologii, synchroniczność.

Literatura:

Durkhcim E., 1897/98, Morphologie sociale, „Annće Sociologiąuc", nr 2.

Ginsberg M., 1956, On the Diversity ofbforats. Essays in Sociology and Social Philosophy, voI. 1, W. Hcinemann Ltd., Melbourne, London, Toronto.

Hamrri B., 1990, Wprowadzenie do socjologii osadnictwa, Ki\V, Warszawa.

Motywacja, proces inicjowania aktywności zawierający subiektywne uzasadnienie rozpoczęcia działania, jego kontynuowania i jego przerwania. Termin „motywacja" pochodzi od łacińskiego słowa movco, co oznacza wprawiać coś w ruch, budzić do czynu, zachęcać. Konkretyzując to pojęcie w odniesieniu do człowieka, powiedzieć można, iż każde działanie poprzedzone jest motywacją, chociaż jej zaistnienie nic jest równoznaczne z pojęciem aktywności. Należy zaznaczyć, że pojęcie motywacji w ścisłym sensie odnosi się wyłącznic do jednostek; nic można zatem mówić o „motywacji grupowej", gdyż byłaby to całkiem luźna analogia, chociaż, w konkretnych badaniach można dokonywać prób nadania jej bardziej precyzyjnego, operacyjnego znaczenia.

Rolę motywacji w stosunku do działania można określić jako regulacyjną, co oznacza, że określa ona kierunek i wpływa na cel działania pobudzonego przez siebie. Przebieg tego procesu można opisać za pomocą uproszczonego modelu, w którym punktem wyjścia jest zakłócenie równowagi wewnętrznej jednostki spowodowane nic zaspokojonymi potrzebami. W kolejnym etapie obserwujemy próby wyboru właściwej strategii działania prowadzącego do zaspokojenia potrzeb. Ocena stopnia zaspokojenia potrzeb jako wystarczającego powoduje modyfikację stanu wewnętrznego -przywraca równowagę wewnętrzną.

W literaturze przedmiotu istnieją różne sposoby analizowania i wyjaśniania związków motywacji i zachowań. Jeden typ rozważań skupia uwagę na treści (contcnt theory), kładąc nacisk na potrzeby, satysfakcje, dyssatysfakcjc i dążenia jako czynniki motywujące. Nie pozwala to jednak dostatecznie wyjaśnić, dlaczego ludzie wybierają określone wzory zachowań do osiągnięcia celu. Ten właśnie problem jest przedmiotem zainteresowania teorii ujmujących motywacje jako proces.

Omawiając regulacyjną rolę motywacji, należy wskazać na ważność siły motywu, czyli stopnia, w jakim może on oddziaływać na wybory i dążenia jednostki.