skanuj009

44 Daniela Becelewska

sposób (między innymi szukając lub wręcz unikając kontaktów z innymi, o czym powiemy jeszcze omawiając poszczególne techniki wsparcia).

Należy również zaznaczyć, że w swoich rozważaniach Z. Zaborowski (1994) oprócz osamotnienia wyróżnia także samotność, która oznacza taki model równowagi między jednostką a światem, który zależy od samej jednostki i wyraża jej wolę przerwania dotychczasowych relacji społecznych i potrzebę odosobnienia.

Taki stan dobrowolnie wybrany przez jednostkę ułatwia jej samorozwój, autorefleksję, pogłębia samowiedzę i zwiększa intensywność przeżyć wewnętrznych, a w konsekwencji sprzyja jej samorealizacji.

W odróżnieniu zatem od poczucia osamotnienia, świadomie wybrana przez człowieka samotność jest stanem wpływającym na rozwój jego osobowości. Dlatego nic może być (na co chcemy tu zwrócić uwagę) przedmiotem ingerencji ze strony innych ludzi (co często się zdarza w przesyłanych do niego określonych komunikatach werbalnych lub inicjowaniu działań przeszkadzających jej w realizacji wybranego modelu życia).

Natomiast neurotyczność jest cechą osobowości danego człowieka (określoną przez J. Wolpe i H. Eyscncka.)³⁶, składającą się z takich czynników jak: lęk, przygnębienie, poczucie winy, niska samoocena, napięcie. Ponieważ te cechy osobowościowe ujawniają się dość często w różnych sytuacjach życiowych (dotyczą także klientów pomocy społecznej), dlatego omówimy je bardziej szczegółowo.

Neurotyczność określana jest jako utrwalony nawyk nieprzystosowanego zachowania. Zachowanie to nabyte w drodze uczenia się społecznego z jakichś powodów okazuje się nieprawidłowe (czyli uniemożliwia przystosowanie się łub wyuczenie nowych zachowań)³⁷. Przeciwieństwem ncurotyczności jest równowaga emocjonalna (J. Strelau, 2000)³⁸:

K. Horney (1993)³⁹ określiła (co jest przydatne dla naszych rozważań) dość łatwo obscrwowalne postawy, które wskazują na neurotyczność danej jednostki. Są to zachowania ludzi związane z:

¹⁶ Pervin L. A., John O. P., (2002) Osobowość, Kraków.

³⁷ Kratochvil S., (1984), Psychoterapia, Warszawa.

⁵⁸ Strelau J., (2000), Psychologia t. 1, Gdańsk.

³⁹ Horney K., (1993), Neurotyczna osobowość naszych czasów, Poznań.

Kto i kiedy wymaga wsparcia emocjonalnego...

45

1)    dawaniem i przyjmowaniem uczuć,

2)    oceną własnej osoby,

3)    samopotwierdzaniem,

4)    wyrażaniem agresji,

5)    płcią (seksualnością).

Omówmy je kolejno.

Neurotyk jest nadmiernie zależny od aprobaty i uczuć innych osób, co oznacza, że silniej niż ogólnie jest przyjęte (niezależnie, czy ceni sobie tych ludzi, czy nie) oczekuje od innych troski oraz uznania. Obecnie mówi się, że to inni ludzie stanowią dla niego tzw. „lustro społeczne”, w którym musi się przeglądać, jak w prawdziwym lusterku. I tak, jak od lustra, oczekuje on od nich aprobaty samego siebie.

Neurotycy nie zdają sobie sprawy z swojego bezgranicznego pragnienia i w kontaktach z innymi wykazują: nadmierną wrażliwość, gdy oczekiwania troskliwości od innych nie nadchodzą, czują się także pokrzywdzeni, gdy inni nic przyjmują ich zaproszenia, gdy przez jakiś czas nie dzwonią, lub gdy mają inne zdanie w jakiejś sprawie. Wrażliwość ta może być maskowana przez postawę typu: „nie zależy mi na tym”,

duże oczekiwania troski od innych, gdy sami jednocześnie takiej troski wobec nich nie przejawiają. Sprzeczność ta może być maskowana nadmierną troskliwością i chęcią niesienia pomocy innym (nadgorliwością), co nie wynika z ich wewnętrznego ciepła (wobec innych), lecz zachowań kompulsywnych.

Drugim przejawem neurotyczność i jest brak poczucia bezpieczeństwa wyrażający się poczuciem niższości i nieadckwatności. Występuje tu przekonanie o własnej: niekompetencji, głupocie, lub brzydocie.

Osoba mająca takie poczucie niższości, często bez wyraźnego uzasadnienia (czyli nie jest ani osobą niekompetentną, ani też głupią, czy brzydką) może:

wiecznie narzekać i martwić się swoimi wadami, lub wręcz przeciwnie,

może je bagatelizować, gdyż uznaje:

a) że nic warto się nad nimi zastanawiać, lub też