skanuj008

38 Daniela Becelewska

-    antycypacji skutków (tj. „konflikt więźnia”), oraz

-    preferencji ryzyka („podejścia do ryzyka”).

Konflikty interpsychiczne natomiast, czyli zewnętrzne (inaczej konflikty interpersonalne, międzyosobnicze, społeczne, psychospołeczne) dzielą się na:

-    międzyosobnicze (w relacji z jedną osobą),

-    z grupą osób (w relacji jednostka-gmpa),

-    z organizacją (jednostka kontra instytucja),

-    międzygrupowe (jednostka jako członek grupy kontra inna grupa), a także

-    międzyorganizacyjnc (powstaje między instytucjami lub wewnętrznymi organizacjami, których człowiek jest członkiem), oraz

-    międzynarodowe, a także

-    międzypokoleniowe (które mają wymiar bardziej abstrakcyjny, ale są dość często spotykane, także w relacjach rodzinnych, dlatego o nich wspominamy).

Omówmy je kolejno.

Intrapsychiczny konflikt dążeń (wyborów) dzieli się na trzy rodzaje konfliktów:

-    typu A, tj. „dążenie - dążenie” (najmniej stresogenny), występuje w sytuacji, gdy jednostka musi dokonać wyboru między dwoma pozytywnymi dla niej celami i nie umie tego zrobić. Jej zachowanie to oscylacja, czyli skłanianie się raz ku jednej, raz ku drugiej wartości. Postępuje w ten sposób tak długo, aż nie dokona wyboru (a czasem zgodnie z powiedzeniem „osiołkowi w żłobie dano...”),

-    typu B, tj. „unikanie - unikanie” (silnie stresogenny), występuje wówczas, gdy jednostka chce uniknąć nieprzyjemnych dla siebie (przynajmniej dwu) wartości negatywnych, które jej zagrażają. Najczęściej wówczas chce „zejść z pola”, uciec przed tymi sytuacjami, uniknąć przykrości i często wówczas stosuje nieakceptowane społecznie mechanizmy obronne,

-    typu C, tj. „dążenie - unikanie” (bardzo patogenny), występuje wówczas, gdy osoba, aby osiągnąć wartość pozytywną, narażona jest na wiele trudów i nieprzyjemnych dla niej sytuacji. Próbuje wówczas różnych sposobów od: odstąpienia od działania, przez mężne poko-

Kto i kiedy wymaga wsparcia emocjonalnego...

39

nywanie przeszkód, aż do wybiegów (najczęściej wątpliwych prawnie i moralnie), omijających tę nieprzyjemną dla siebie sytuację, a pozwalających na osiągnięcie celu.

Takie konflikty ludzie przeżywają najczęściej, a dotyczą one tzw. spraw dużych i małych, często obiektywnie nieistotnych, natomiast dla danego człowieka życiowo ważnych.

Konflikt antycypacji skutków (zwany też „konfliktem więźnia”) występuje wówczas, gdy osoba tkwiąca w trudnej (często tragicznej) dla siebie sytuacji, nie robi nic, by to zmienić, gdyż uznaje, że ta sytuacja jest dla niej „ najlepszą alternatywą na przyszłość”. Nie chce dokonać zmian gdyż:

-    boi się każdej zmiany (nic czuje się w mocy, aby coś zmienić, jest przekonana, że nie ma na to ani sił, ani możliwości), lub

-    przewiduje, że po zmianie będzie jej jeszcze gorzej (znajdzie się w trudniejszej dla siebie sytuacji, wymagającej więcej wysiłku, zasobów finansowych itp.), jak również

-    boi się, że za dokonanie zmian mogą ją czekać różnorodne restrykcje (ze strony znanych jej, lub jeszcze nie znanych osób).

l aki typ konfliktu przeżywany przez dana jednostkę jest główną przyczyną jej niechęci do podejmowania zmian, pozornie irracjonalnej postawy trwałego pozostawania w niekorzystnej dla siebie sytuacji. Ten konflikt najczęściej przeżywają klienci (klientki) pomocy społecznej, a rozeznanie tego jest warunkiem właściwego zaplanowania działań pomocowych, w tym wsparcia emocjonalnego.

Często też radykalne działania zmuszające taką jednostkę do podjęcia określonych zmian, które w efekcie nie przyniosły jej oczekiwanej radykalnej poprawy, utwierdzająją tylko w tym, że miała rację (i słusznie to przewidywała) nie chcąc tych zmian. Dlatego działania pracownika socjalnego w udzielaniu wsparcia emocjonalnego muszą tu być bardzo rozważne i długoterminowe.

Konflikt preferencji ryzyka polega natomiast na wyborze w podejmowanych działaniach określonego stopnia ryzyka. Możliwe są tu trzy lo/wiązania, tj. podjęcie działania:

bez ryzyka (tu osoby te zachowują się konserwatywnie, rutynowo, stereotypowo, charakteryzują się małą wiarą we własne siły i nikłym zaufaniem do siebie),