skanuj0110 (10)

224 AKSJOLOGIA !• TYCZNA

poznawczych zgodnie z przekonaniem jest tym samym zdolnością bogacenia osoby ludzkiej jako istoty rozumnej i społecznej, a podobnie - odpowiednie korzystanie / r/eczy materialnych służy doskonaleniu osoby jako bytu psychofizycznego przez to. że umożliwia jej utrzymanie życia wegetatywnego bądź stwarzanie sobie odpow iednich zewnętrznych warunków życia). Innymi słowy, jak długo określone działanie jest tylko świadomą aktualizacją potencjalnych sił danej w ładzy czy skłonności naturalnej, tak długo przedstawia dobro w yłącznie fizyczne. Z chwilą jednak, kiedy równocześnie okazuje się zdolne doskonalić osobą ludzką zgodnie z wzorcem pełni człowieczeństwa, staje się dobrem wyższego rządu, czyli dobrem moralnym. A przeto nic innego, ale właśnie doskonałość osoby ludzkiej, która sama. jak już wiadomo, stanowi fundamentalną wartość moralną, pełni rolą najgłębszej i centralnej zasady twórczej absolutnych wartości moralnych. Są one gatunkowo zróżnicowane odpowiednio do strukturalnej odrębności poszczególnych składników natury integralnej, ale równocześnie scalone w jednoczącej je formie idealnego wzorca doskonałości osoby ludzkiej. Wleń sposób zcclowościowo uporządkowanej natury' ludzkiej wyłania sią specyficzny ład moralny. Swymi korzeniami sięga on moralnej treści osoby ludzkiej, z której też czerpie zespalającą go w ięź jedności. ale przejawia się i aktualizuje poprzez gatunkowo zróżnicowaną w ic-lość wartości, w yrażających wzorczą doskonałość poszczególnych kategorii ludzkiego działania. Ten ład jest dany człowiekow i, aby go poznał i stosował się do jego prawideł.

W świetle przeprow adzonej analizy rysuje się już wyraźnie odpowiedź na pytanie, na czym polega najgłębszy sens i treść istotna wartości moralnej. Zgodnie z proponowanym poglądem wartości moralna wyraża relację odpowiedniości. jaka zachodzi między wewnętrzną celowością poszczególnych części integralnej natury człowieku u doskonałością osoby, jako osoby urzeczywistnianą za pomocą d/ialania zgodnego /. treścią wspomnianej relacji. Można by też w artość moralną określić jako relację odpo-w iedniości względnie przyporządkowania określonych struktur natury integralnej skierowanych mocą tkwiących w nich celowości do kształtowania doskonałości osoby ludzkiej jako osoby. Ogół zaś tych wszystkich relacji stanowi obiektywny porządek wartości, zupełnie swoistą kategorię rzeczywistości, która mimo swej odrębności od bytów fizycznych (a w ięc i od fizycznego aspektu rozumnej natury ludzkiej), opiera się jednak na obiektywnym porządku rzeczy i z niego czeq)ic sobie właściwy obiektywny charakter. Porządek wartości rozpatrywany z tego punktu widzenia przedstawia się jako rozumnie uporządkowany lad wolnego działania ludzkiego, który to ład zmierza do pomnożenia i rozwinięcia doskonałości osoby ludzkiej jako osoby. Przejawia się w mm wyłącznie człowiekowi właściwy dynamizm rozwoju w bardzo zróżnicowanych kształtach jej integralnej rzeczywistości, skoncentrowany jednak wokół centralnego punktu doskonałości osoby ludzkiej. Jest ona nie tylko najwyższą doskonałością człowieka, ale doskonałością totalną, ponieważ ogarnia całość jego bytu. w przekroju zarówno statycznym, jak i dynamicznym.

Transcendentny wymiar absolutnych wartości moralnych

Dotychczasowe rozważania odsłoniły podstawy porządku wartości w granicach świata immanentnego. Przybierają one postać idealnego wzorca doskonałości osoby ludzkiej, uszczegółowionego przez gatunkowo zróżnicowane wartości zasadniczych kategorii ludzkiego postępowania. Termin ..idalny wzorzec" nic ma tu jednak wydźwięku ..idealistycznego". Nic oznacza on bowiem stanu wyśnionego przez ludzką wyobraźnię i w jej tylko granicach istniejącego. W gruncie rzeczy chodzi tu o obiektywnie ufundowaną wzorczą rzeczywistość, wyrażającą doskonały kształt rozumnej dynamiki osoby ludzkiej. Jego realność opiera się z jednej strony na zaw artych w naturze ludzkiej potencjalnych możliwościach rozwojowych osoby w ich odniesieniu do dostępnej człowiekowi pełni jego człowieczeństwa, z drugiej zaś na cclowościowo ukierunkowanych relacjach poszczególnych struktur tej natury do nadrzędnego wzorca osobowej doskonałości. Realny charakter świata wartości wyrasta więc z realnego podłoża (zwanego też niezbyt szczęśliwie - „powodem”), na którym wspierają się odnośne relacje wzorczc. tym wszakże różniące się od innych, że skierow ane są ku perspektyw istycznym. niejako nad aktami ludzkimi „unoszącym się" formom doskonałości osoby jako osoby.

Metodologiczne założenia etyki chrześcijańskiej nie pozwalają jednak poprzestać na tym wyjaśnieniu. Skoro wszelki byt przygodny ostateczną rację swego istnienia znajduje w Bycie nieskończonym, czyli w Bogu. w takim razie rów nież dobro przygodne, a do tej kategorii należą wartości moralne. wymaga ostatecznego wytłumaczenia przez odniesienie go do sfery bytu transcendentnego, a mianowicie do Boga W nieskończoności jego istoty ogarniającej pełnię bytu mieści się rów nież prawzór moralnej doskonałości osoby ludzkiej. Rozum zaś Boży. poznając w swojej istocie właści-w ą człowiekowi doskonałość, tworzy w sobie ideę tej doskonałości, zaw io rającej w sobie żarów no kształt doskonałości osoby ludzkiej, jak i idealne wzorce jej działania w postaci wartości moralnych. W tej idei doskonało-

/•!>» Cl)il • IhJ| 1%