skanuj0100 (10)

204 AKSJOLOGIA I I Yt /NA

żc nawet w zakresie działania rozumnego może występować w podwójnej roli: bądź jako osoba, bądź też jako człon grupy, społeczeństwa. Zadaniem analizy filozoficznej jest więc ustalić, który z. tych dwu aspektów obiektywnej rzeczywistości człowieka stanowi właściwy punkt odniesienia dla doskonalącej mocy wartości moralnych Czy wartości wyrażają wzory doskonałości człow ieka jako osoby, czy też jako członu społeczeństwa?

Podobnie jak przy określaniu celu immanentnego, również w sprawie wartości moralnych decydującą rolę pełni zasada prymatu osoby nad społeczeństwem. Pierwotność osobowej podmiotowości człowieka zwraca wartości moralne w stronę osoby ludzkiej jako ich podstawowego nosiciela, a zarazem źródła, z którego czerpią charakteryzujące je znamiona. Wartości moralne odznaczają się bowiem tym. ze odnoszą się wyłącznie do człowieka jako osoby i wyrażają ważne dla tej osoby wzorce doskonałości.

l*o dokonanych ustaleniach można przystąpić do sformułowania podstawowych pojęć aksjologii chrześcijańskiej wykorzystując przy okazji elementy wcześniej podanych objaśnień na temat ogólnego pojęcia wartości

Pojęcia

a) Wartość moralna

Przez wartości moralne rozumieć będziemy ogólne wzorce, czyli ideały postępowania (np. sprawiedliwość, prawdomówność,obowiązkowość, miłość), które 1" odnoszą się do gatunkowo określonych kategorii ludzkiego działania (np. oddawanie długiemu co mu się należy, mówienie prawdy, wykonywanie nałożonych obowiązków, miłowanie człowieka), 2⁵ wyrażają wzorce doskonałości, odpowiadające tym działaniom i sv nich się na zasadzie odw/orowania urzeczywistniają, ale 3° urzeczywistniając się w nich równocześnie doskonalą człowieka jako osobę, nie zaś tylko jej partykularne uzdolnienia Dzięki temu wzorce te stanowią modele doskonałości właściwe wyłącznic człowiekowi, co sprawia, żc wartości moralne są cenione jako najwyższe, po wartościach sakralnych, znamiona człowieczeństwa.

Jak widać z przedłożonej formuły związek wartości moralnych z gatunkowo określonymi kategoriami aktów sprawia, żc wartości te są różne, natomiast ich odniesienie do osoby ludzkiej powoduje, żc przedstawiają osobną kategorię moralności, określaną jako świat wartości moralnych odrębny zarówno od świata bytów, jak i innych rodzajów wartości. Etyka chrzęści-jańska nic zna też innej zasady wewnętrznej koncentracji i uprofilowania aksjologicznego wyglądu wartości moralnych, aniżeli osoba ludzka. Mocą logiki właściwych sobie podstawowych pojęć jest ona aksjologią persona-listyczną.

Jak było już powiedziane, wartości moralne stanowią idealne wzorce działania dla poszczególnych kategorii aktów ludzkich Dzieje się to na zasadzie zgodności istotnych czynników struktury tych aktów, przede wszystkim przedmiotu, z treścią odpowiadających im wartości. Z tego też źródła spływa na te akty właściwa im moralna wartość. Ta pochodność moralnej wartości aktów stwarza dla etyki podstawę do wyprowadzenia wniosku, ze pojęcie wartości moralnej jest pojęciem analogicznym. We właściwym i pierwszym znaczeniu sprawdza się tylko w idealnym wzorcach postępowania, natomiast do aktów ludzkich odnosi się na zasadzie ich wewnętrznego podobieństwa do owych wzorców. Z uwagi na to. tę aktom ludzkim przysługującą wartość określać będziemy raczej terminem „wartościowość aktu”, podczas gdy sprawianą przez te akty wartość osoby zwać będziemy „wartością osobowościową" względnie ..wartościowością osoby". Kiedy zaś przybiera postać stałej determinacji, czyli gotowości tej osoby do urzeczywistniania tej „wartościowości” wówczas staje się „postawą moralną", czyli „cnotą”.

b) Absolutne wartości

W naszym rozumieniu termin ten wyraża skrótowo ujęcie dwu cech moralnych wartości, a mianowicie ich ogólnoludzkość i niezmienność, które z kolei muszą być objaśnione.

Ogólnoludzkie, można powiedzieć zamiennie powszechne, znaczy tyle. co występujące w świadomości moralnej wszystkich ludzi, którzy cieszą się normalnym używaniem rozumu odpow icdnio do stopnia rozwoju intelektualnego swego społeczeństwa.

Przez termin zaś „normalne używanie rozumu” względnie „normalny stopień rozwoju umysłowego" rozumie się. zgodnie z potoczną intuicją, taki stopień rozwoju, który czyni człow ieka zdolnym do samodzielnego zabezpieczenia swego bytu oraz utrzymywania z innymi ludźmi zasadniczych kontaktów życiowych (mowa, współpraca, zobow iązania).

Natomiast termin „niezmienne" (oczywiście wartości) oznacza stałość, czyli tożsamość ich treści w tym znaczeniu, żc we wszystkich warunkach zachowują właściwą sobie aksjologiczną ważność, mocą której stanowią rzeczywiste (zawsze „żywe") ideały moralnego postępowania, odnoszące